تمثیل ابزاری سودمند برای تبیین اندیشه­هاست. این ابزار شاعرانه و هنری اگر در معنای خاص واژه به کار رود، برای بازگویی آموزه­های تعلیمی است و اگر در معنای عام استفاده شود، صرفاً صنعت ادبی محسوب می­شود. یکی از انواع پرکاربرد تمثیل در ادب فارسی فابل است که در آن، شخصیت­های اصلی قصه حیوانات هستند. در میان شاعران فارسی­زبان که رویکردی تعلیمی به تمثیل (فابل) دارند، مولانا جایگاه ویژه­ای دارد. هنر او در ...

یکی از وظایف محقّقین و دانش آموختگان زبان و ادبیّات فارسی، تصحیح متون و احیای آثار گذشتگان است تا از این رهگذر فرهنگ و تمدّن آن ها را احیا نموده، به آیندگان معرّفی نمایند. در این پژوهش سعی شده است تا یکی از نمونه های این آثار به علاقمندان معرّفی گردد. حکیم شفایی اصفهانی (متوفّی، 1037 هـ .ق.) از شعرا و حکمای عصر صفوی و از ندیمان و پزشکان مخصوص شاه عبّاس اول (متوفّی، 1308 هـ .ق.) بوده است که در موضوع ه...

مولانا از آن دسته از شاعران فارسی زبان است که در اشعار خود از قرآن مجید و احادیث اسلامی بهره گرفته اند و بنابراین، اشعارشان پرمایه تر و جاودانه تر از اشعار دیگران است. در اهمیت مثنوی معنوی _سروده مولانا _ همین قدر کافی است که گفته شود در ادب فارسی هرگاه به طور اطلاق از مثنوی سخن به میان می آ ید، منظور شش دفتر اشعار اوست که در قالب مثنوی سروده شده است. مقاله حاضر، نگاهی است به اندیشه این شاعرگرا...

بررسی و مقایسه تحلیلی آثار بزرگان علاوه بر نشان دادن تأثیرپذیری آن ها از یکدیگر می­تواند در طبقه بندی و تقسیم جریان های فکری و ادبی یک فرهنگ مفید باشد. ناصرخسرو قبادیانی و جلال الدین مولوی بلخی ظاهرًا هم در اصول فکری و بنیان­های اعتقادی و هم در تمثیل­ها، تشبیه­ها و تأویل­ها همانندی های تأمل برانگیزی دارند. هدف این مقاله نشان دادن این اشتراکات با توجه به دو کتاب وجه دین ناصرخسرو و مثنوی مولوی است...

مولانا حیوانات و حکایت های آن ها را برای بیان و تعلیم آموزه های اخلاقی، فلسفی و عرفانی هنرمندانه از دل شعر، تمثیل و رمز تصاویر زیبا و نغز می آفریند و کلام خود را در کمال زیبایی به نمایش می گذارد، و از کنایات، ضرب المثل ها و باورهای عامیانه مربوط به هر حیوان در بیان این آموزه ها استفاده می کند. بر همین اساس مقاله حاضر با عنوان بررسی تطبیقی دو حیوان عنکبوت و زنبور عسل در قرآن و «مثنوی» را مورد بر...

ا از دیرباز شاعران و نویسندگان برای اثرگذاری بیشتر بر ذهن و جان خوانندگان و نیز نشان دادن هنر کلامی خود به بیان اندیشه­های خود با بهره­گیری از تخیّلات شاعرانه پرداخته­اند. در میان شاعران عارف مولانا جلال­الدین در این راه توفیق نمایانی داشته است که راز ماندگاری آثارش – به­ویژه مثنوی- در این زمینه است. در این نوشتار به نحوه بیان شاعرانه مولانا در یکی از داستان­های مثنوی یعنی قصه دقوقی و کراماتش پ...

شاعران عارف برای بیان مفاهیم متعالی عرفانی پیوسته از زبان  تمثیلی و نمادین در شعر خود بهره برده اند. تصویر دریا یکی از پربسامدترین تصاویر در مثنوی معنوی و یکی از کلیدواژه های ذهن مولانا است. در مثنوی معنوی واژۀ دریا و متعلقات آن همچون قطره، شبنم، موج، ماهی، گوهر و... بسیار خودنمایی می کند. دریا در تقابل با هر یک از موارد مذکور، مفهوم و معنایی متفاوت می یابد. مولوی این واژه های تمثیلی نمادین را ...

تمثیل یکی از ابزارهای کارآمد زبان عاطفی(ادبی) برای القای دریافت های عرفانی و شهودهای شاعرانه است، زیرا تنها در قلمرو زبان عاطفی است که می توان تجارب عرفانی و مفاهیم ذهنی را که از مقوله احساسات شخصی و درونی اند، به شیوه تمثیل به دیگران انتقال داد. از آن جا که در تعالیم و تمثیلات مولانا، حقیقت از شریعت جدایی ندارد، با تأمل در حکایت های تمثیلی انبیا و اولیا - به ویژه حکایات مربوط به حضرت موسی (ع)-...

مولانا با استفاده از طبیعت و جلوه های آن، راهی به سوی عالم وحدت می گشاید و معتقد است حتی آنگاه که انسان رو به صورت می کند، در حقیقت رو به سوی معبود کل دارد. در نظر مولانا در باطن هر آفریده وعنصری حقایقی نهفته است که هر فرد به میزان وسعت نظر و بصیرت خود آن را در می یابد. بنابراین بررسی جلوه های طبیعی در مثنوی راهگشای ورود به عالم عرفانی مولاناست. در پژوهش حاضر سعی شد تا فرهنگی جامع و موضوعی از ه...