پیش از ظهور اسلام، سنتی حکمفرما بود که قرآن کریم از آن به «جاهلیت اولی» تعبیر کرده است. برخی مفسران، قید «اولی» را حمل بر وجود دو جاهلیت اولی و ثانیه (یا اُخری) کرده‌اند. در این نوشتار برای تبیین دیدگاه یاد شده به این سئوال کلیدی که «مؤلفه های فرهنگ جاهلیت از منظر قرآن و مصادیق آن در عصر حاضر کدام است؟» با استفاده از روش تحلیل محتوا پاسخ داده شده است. حاصل این پژوهش، بر وجود مؤلفه هایی برای فرهن...

در سایه رواداری مذهبی و دوری از تعصب است که اندیشه‌های مختلف و گاه متضاد اجازه ظهور پیدا می‌کنند و زمینه شکوفایی علمی و فرهنگی فراهم می‌شود. رواداری عامل پویایی، بالندگی و رشد اندیشه‌های مختلف است و باعث بالا بردن ظرفیت پذیرش و تحمل عقاید مختلف جامعه در معرض تضارب آرا می‌شود. نقش رواداری مذهبی در توسعه علم و فرهنگ و مراکز علمی و فرهنگی و در پی آن وضعیت عالمان در دو دوره آل‌بویه و سلاجقه برجسته ...

سید رضی و زمخشری از مفسرانی هستند که با رویکرد عقل‌گرایی به تفسیر آیات قرآن پرداخته‌اند، اما این رویکرد نشأت گرفته از دو مبنای متمایز از هم است. زمخشری بر مبنای اصول عقلی اعتزال و اصل تأویل به سراغ تفسیر آیات رفته، درحالی که سید رضی بر مبنای جایگاه عقل در گفتمان تشیع و با توجه به محدودیت آن صرفا عقل را به مثابه ابزاری در تفسیر نگاه کرده است. رویکرد سید رضی در آیات 7 و 8 سوره آل‌عمران، قرآن‌محور...

احمد بهشتی[1] از آن جایی که صحابت پیامبر| برای آن‌هایی که منحرف نشده‌اند، فضیلت محسوب می‌شود، و از آن جایی که همه صحابه در فضیلت یکسان نیستند، این نوشتار در پی این است که به دور از تعصب و جمود، افضل صحابه را شناسائی کند. با توجه به این که برخی به افضلیت ابوبکر رای داده، و احیاناً عمر را هم بعد از ابوبک...

حکیم سنایی غزنوی، یکی از شاعران متعهد و سنی مذهبی است که در آثار خویش عشق و ارادتش را به خاندان پیامبر(ص) و امامان شیعه بی‌‌پرده ابراز داشته است. او هم در کتاب حدیقة الحقیقه و هم در دیوان اشعارش، در کنار مدح برخی از صحابه و خلفای راشدین، بارها از فرزندان پیامبر(ص) و اولاد علی(ع)، در نهایت احترام، اصالت و تقدس یاد کرده است. در این مقاله با مطالعه آثار حکیم سنایی و منابع تاریخی، با روش ت...

جریان اسلام‌هراسی از نوعی ترس و تعصب بی‌اساس و غیرمنطقی علیه اسلام، در غرب مسلم انگاشته می‌شود. جمعی از پژوهشگران وجود چنین معضلی را با استناد به شواهد فراوان، تأکید کرده‌اند. از سویی، برخی نیز شدیداً مدعای اسلام‌هراسی را ناشی از تئوری توطئه و ساخته ذهن وهم‌آلود مسلمانان جهت مقابله با هرگونه نقد علمی می‌خوانند. استنباط نویسندگان این است که عدم توجه و پرداخت به نظرات منتقدان اسلام‌هراسی، یکی از ن...

مثنوی معنوی از ارزشمندترین آثار عرفانی ادب فارسی است که در پی تعلیم زندگی حقیقی و نمودن راه سعادت به بشر است. هرچند تأکید این کتاب بر وصول به منبع خلقت و کمال غایی انسان است اما در رابطه‌ای دوسویه تلاش برای زندگی مطلوب این جهانی را نیز توصیه می‌کند. مسأله این پژوهش آن است که دنیا و جلوه‌های آن به چه میزان و از چه منظری در این اثر نمود یافته است. بدین منظور با دسته‌بندی داستان‌ه...

هر که اندک آشنایی با جبران خلیل جبران و آثار وی داشته باشد، می راندکه او از جانب کلیساهای وقت لبنان متهم به بی دینی شده است. اما همین جبران متهم به بی دینی زیباترین کتابها را دربارهء مسیح (ع) و دین وی نوشته است. زندگی کردن درکنار مسلمانان لبنان، مسیحیان آمریکا، و یهودیان فرانسه اثری از این دینها در ذهن او باقی گذاشت. وی به همهء ادیان به دیدهء احترام می نگریست و خواهان تسامح دینی بود و از تعصب د...

هدف این مقاله معرفی نقادانه چند الگوی رفاه اجتماعی است که هر کدام بر بنیاد شیوه نگرشی خاص ومعیارهای ارزشی ویژه بنا شده‌اند. در عین حال این الگوها در اقتصاد اجتماعی واقتصاد رفاه معروفیت دارند و استقرار یافته‌اند و نمونه آن الگوی پارتو و داب است. با این وصف با الگویی برخورد خواهیم کرد که بیشتر به صورت پل ارتباطی بین نظریه بازار ونظریه برنامه‌ریزی درآمده است. من لازم دانستم با نگرش انتقادی آنها ...

منطق‌الطیر، شرح عشق انسان به خودشناسی و لقای پروردگار، مهم­ترین اثر عرفانی عطار در قالب تمثیل پرندگان است. مقدمه کتاب هرچند مختصر و مجزا از متن عرفانی است، به‌دلیل تداخل عرفان و تاریخ،­ اهمیت زیادی دارد. مورخ با حضور در زمان گذشته، جزءنگری، تحلیل حوادث و نقد شخصیت افراد تاریخی به کشف حقیقت علاقه‌مند و عارف ابن­الوقتی گریزان از سیاست و قضاوت است. با­وجوداین، تاریخ می­تواند، بهترین مؤید عرفان باش...