فروغی بسطامی از شاعران قرن سیزدهم هجری است و در هنر غزل سرایی در صف بزرگ ترین غزل سرایان عصر قاجار محسوب می شود. وی مدتی از عمر خود را به مدح شاهزادگان قاجاری گذرانید و سپس شاعر دربار ناصرالدین شاه شد. استغراق در آثار و احوال عارفانی چون بایزید بسطامی و منصور حلّاج، سبب تغییر احوال او و اختیار زندگی درویشی شد. فروغی شاعر دورۀ بازگشت ادبی است و نقش مهمی در احیای سنت شاعری استادان پیشین دارد. اصل ...

یکی از کارآمدترین ابزار برای توضیح مفاهیم عرفانی، «تصویر» است. تجربیات وصف ناپذیر روحانی و امور ناشناختۀ عارفانه، به وسیلۀ تصاویر ادبی قابلیت تجسّم و انتقال می­یابند. نقش طبیعت و عناصرش در انواع تصویرپردازی به خصوص تصویرسازی عرفانی، همواره قابل توجّه بوده است. پدیده­های متعدّد و متنوّع طبیعی، کارکردی بی­­نظیر در ملموس ساختن امور ماورایی دارند؛ کاربرد طبیعت در تصویر، یکی از بارزترین شگردهای عرفانی­-...

تأمّلات مرگ‎اندیشانه در آثار سنایی     مصطفی خورسندی شیرغان [1]   محمد بهنام فر [2]     تاریخ دریافت:7/3/91   تاریخ تصویب:12/4/92   چکیده   هدف این مقاله تحلیل جامع تأمّلات مرگ‎اندیشانه در آثار سنایی است. مرگ، یکی از اندیشه‎های کلان و مهمّ در آثار سنایی است و او به پدیدۀ مرگ از زاویه‎ها و چشم‎اندازهای گوناگون نگریسته و آن را به شیواترین و نغزترین بیان تصویر نموده است. این چشم‎اندازهای متنوّع را می‎...

بخش قابل ملاحظه ای از متون ادب فارسی به یافته ها و آموزه های عرفانی اختصاص دارد.اندیشه های عرفانی همچون فلسفه به دو بعد نظری و عملی تقسیم می گردد و عرفان عملی فرایند سیر و سلوک عارفانه با رهبری مراد، برای رسیدن به یک دگردیسی شخصیتی است.همسو با آن مشاوره نیز نوعی تعامل کلامی و فکری بین مشاور و مراجع و باز نمودن ابهام در اندیشه و تصمیم گیری و در نهایت رسیدن او به کمال فکری و شخصیتی است. اگرچه ظا...

حافظ تلفیق کننده عشق و عرفان در شعرفارسی است. دو مقوله‌ای که سخن گفتن درباره هر یک از آنها به تنهایی، افزوده‌ای بر مکررات است؛ زیرا هم عشق و هم عرفان در شعر شاعران دیگر به فراوانی آمده و درباره هر دو، سخن به نهایت رسیده است. اما در تلفیق این دو پدیده روح انسانی در شعر و به ویژه در شعر حافظ نه تنها بر بیرنگی تکرار نمی‌افزاید بلکه هر دو را بیش از پیش رنگ‌آمیزی و نگارگری می‌کند. در میان غزل‌های نق...

شعر غنایی ، گونه ای از شعر است که عواطف و احساسات شاعر در آن مطرح می شود. در بین قالب های متعدد و متنوع شعر پارسی ، غزل به طور خاص ، جلوه گاه ادب و شعر غنایی است. غزل از ابتدا به این صورت وجود نداشته و به مرور ، وارد دنیای شاعری شد و در طول زمان تکامل یافت تا این که با حافظ به اوج کمال خود رسید. در دوره ی معاصر ، با تولد شعر نوی فارسی ، شاعران به این قالب نو ، روی آورده و به نوعی در آن طبع آزما...

یکی از مهم ترین جلوه های عرفان در میان ادیان و مکاتب مختلف معرفتی، «حقیقت جویی» عارفانه سالکاان طریقت و ناتوانی انسان جست وجوگر از درک ذات آفریدگار دو عالم است؛ موضوعی که از دیرباز در تاریخ عرفان و فلسفه، به ویژه در مقوله ی معرفت سنجی (اپیستومولوژی) و هستی شناسی (اُنتولوژی) جایگاهی مهم و بحث انگیز داشته و ذهن و زبان بسیاری از اهل تحقیق و معرفت را به خود مشغول داشته است. بر همین اساس، برآنیم این ...

در این پایان نامه به بررسی تطبیقی غزلیّات حافظ و شریف رضی با توجّه به مشترکات و شباهت هایی که در شعر و اندیشه و غزل و شخصیت این دو شاعر وجود دارد پرداختیم که در ابتدا به تاریخ عصر و زندگی شریف رضی و حافظ نگاهی انداخته و به بخش نقدی بر ادب عربی در عصر شریف رضی، توجه ویژه کردیم. همچنین به تأثیرپذیری حافظ از شعر وادب عربی و توانمندی او درسرایش شعر صوفیانه به زبان عربی نیز نظر کرده، سپس غزل او و شریف...

درویش ناصر بخارایی یکی از شاعران غزل سرای طراز اول قرن هشتم هجری است که خدمتش در رونق غزل عاشقانۀ عارفانه نظررس بوده و خواجه حافظ به شعر او نظر داشته است. در این مقاله، نگارنده ابتدا مهم ترین منابعی را که دربارۀ این شاعر برجستۀ ادب فارسی سخن گفته اند، معرفی کرده است. تذکره ها جزء اولین منابعی هستند که مطالبی راجع به ناصر بخارایی ذکر کرده اند و او را به صفت عارف بزرگ به حق رسیده و شاعر توانای شی...