چکیده علوم بلاغی همانند صرف و نحو در آغاز به ‌منظور فهم اسرار و رموز قرآن کریم و وجوه اعجاز بیانی آن و با محوریت آیات نورانی قرآن و نیز اشعار جاهلی صورت گرفت، ولی رفته‌رفته به سایر متون نظم و نثر عربی راه یافت و به‌ صورت قواعدی منسجم تدوین شد و به ظهور تألیفات ارزش‌مندی در این زمینه انجامید. یکی از این تألیفات ارزش‌مند کتاب جواهرالبلاغة تألیف سید‌احمد هاشمی است که به ‌منزلة بهترین کتاب آموزش ب...

منطقی آن است که کلام پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، در عرصة استشهاد‌های نحوی بر کلام سایر عرب چه نثر و چه شعر آن، مقدم شود. چرا که زبان عربی پس از قرآن کریم، هیچ سخنی شیوا‌تر از کلمات نبوی در بلاغت عبارات، صحت الفاظ، قوام معانی و تأثیر‌گذاری بر مخاطبان، به خود ندیده است. امّا نحویان متقدم از این منبع فیاض بلاغت و فصاحت در زمینة استشهاد در نحو، به هیچ وجه آن گونه که شایسته است استقبال نکر...

سنایی غزنوی، شاعری است که حکمت و فلسفه، همراه با بینش عرفانی او در پرداخت نخستین مثنوی اخلاقی ادپ پارسی، یعنی حدیقه الحقیقه تبلور یافته است. وی در این سروده دقایق عرفان، تصوف و اخلاق را با بیانی شیوا و فکری بلند به نظم کشیده است. این نوپردازی او، سرمشق شاعر بزرگ قرن هفتم، مولانا جلال الدین بلخی در سرودن مثنوی قرار گرفته است. مولانا هم در اثر خود ارزش های اخلاقی، تجربه های ناب عرفانی و جلوه های ...

چکیده مطالعه و بررسی نقش مراکز علمی ایران در پیشبرد علوم عربی و ادبی در حوزۀ ادبیات تطبیقی مکتب فرانسه می گنجد؛ زیرا مراکز علمی ملتی در ادبیات ملتی دیگر تأثیرگذار بوده است. در دورۀ عباسی (656-132هـ.ق) که علوم عربی و ادبی بیش از هر دورۀ دیگری شکوفا شد، با در نظر گرفتن مقتضیات و بستر سیاسی و دینی مناسب، نقش چهار مرکز علمی  غرب ایران «دینور، قرمیسین، شهرزور و حلوان» در پیشبرد علوم عربی و ادبی و شا...

چکیده مرزبان­نامه یکی از آثار برجستة نثر فنّی است که به اقتضای این نوع نثر، استشهادات عربی یکی از ویژگی­های بارز آن محسوب می­شود. مهارت خاصّ وراوینی در رعایت پیوستگی لفظی و معنایی عبارات عربی مرزبان­نامه با متن فارسی آن، اثر وی را به یکی از شاهکارهای متفاوت نثر فنّی تبدیل کرده­است.       مقالة حاضر در پی آن است که سهم و نقش عبارات عربی در ساختار لفظی و معنوی مرزبان­نامه را روشن نماید و جنبه­های ...

کتاب البرهان فی وجوه البیان یکی از مهمترین کتابهای بلاغت در زبان عربی است نویسنده در این کتاب اتوع بیان را به تفصیل بر شمرده وتوضیح داد است از گونهای چون : عبارت، اشتقاق ، تشبیه ، لحن ، رمز، وحی ، استعاره ضرب المثل ، حذف ، التفات ، مبالغه ، قطع وعطف ، تقدیم وتاخیر سخن گفته است وسپس به اقسام شعر وتنثر وکلام شفاهی وجدل واداب مجادله پرداخته است در مقدمه این کتاب بیان کردم که این کتاب به ابن جعفر ت...

یکی از مباحث پیچیده و در عین حال کامل در نحو زبان عربی بحث اشتغال است. اشتغال را می توان از مباحثی دانست که با قواعد ویژه اش، ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده است. از آنجاکه قرآن کریم نمونه عالی فصاحت و بلاغت است و در بهره مندی و استفاده از ذخایر و امکانات زبانی به گونه ای بی نظیر عمل کرده است، بنابراین مقاله حاضر تلاش می کند تا با نظر به برخی آیات شریفه قرآن کریم اسلوب اشتغال را معنا یابی کند. ...

نهج البلاغه به جهت برخورداری از واژگان غنی ، تناسب لفظ و معنا و اسلوب های گوناگون بلاغی نمونه ی برجسته بلاغت در ادبیات عربی است .در این پژوهش سعی شده است نامه 31 نهج البلاغه به عنوان نمونه ای از این مجموعه ی نفیس براساس قواعد بلاغت در 2 محور بیان و بخشی از بدیع مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد .در این پایان نامه مشخص می شود که استعاره بیشترین بخش این نامه را به خود اختصاص داده است . آن حضرت...

به نظر دانشمندان بلاغت یکی از ترفندهای رسایی کلام و شیوایی سخن در ادبیات کوتاه گویی (الإیْجَاز: brachylogy/brevity) است (نک، زیدان، 1/48) که حتی برخی آن را مرادف بلاغت می دانستند؛ (جاحظ، بی تا، 1/64، ابن رشیق، 1988م، 1/418؛ ابن اثیر،1998م، 2/55) و به معنی بیان معانی مورد نظر با کم ترین واژگان ممکن و به منظوری بلاغی است، بی آنکه ابهامی در فهم کلام ایجاد شود، (جاحظ، بی تا، 2/8؛ ابن رشیق،1988م، 1/43...