تحولات عمیق و پرشتاب منطقه خاورمیانه، زمینه مناسبی را برای نقش آفرینی بازیگران مختلف منطقه ای و بین المللی فراهم ساخته است. در این میان، ترکیه از جمله بازیگرانی است که نقش پر رنگی در تحولات اخیر منطقه بویژه سوریه داشته است. از یک سو، الگوی دموکراسی ترکیه (بویژه مبتنی بر تجربه ها و موفقیت های حزب عدالت و توسعه)، به عنوان الگویی موفق در تلفیق اسلام و دموکراسی در بخش قابل توجهی از افکار عمومی و نخ...

چکیده فرقه‌گرایی و تشدید اختلافات مذهبی جزو لاینفک در تحولات خاورمیانه می‌باشد. پدیدار شدن دولت‌های ناتوان مانند لیبی، یمن، عراق، سوریه و ظهور بازیگران قدرتمند غیردولتی فراملی مانند القاعده، داعش، جبهه النصره، طالبان، جماعت اسلامی، جماعات الصحوه، جنبش انصارالله یمن، حزب‌الله لبنان و... در کنار تغییر در رفتار و کنش‌گری بازیگران بین المللی و منطقه ای، نظم سیاسی و امنیتی حاکم بر خاورمیانه را متحول...

توافق هسته ای بین ایران و شش قدرت برتر جهانی این قابلیت را دارد که تأثیرهای عمیقی بر چشم انداز تحولات در خاورمیانه بگذارد. ایران با دولت های عربی خلیج فارس به ویژه عربستان در رقابت تنگاتنگی در سراسر منطقه خاورمیانه است. هرچند کشورهای حوزه خلیج فارس و ترکیه با احتیاط از این توافق استقبال کردند، اما با این حال همچنان نگران نفوذ بیشتر ایران در عرصه منطقه ای هستند. در جهان غرب این امید وجود دارد که...

طرح خاورمیانه بزرگ نخستین بار در 12سپتامبر 2002 مطرح گردید؛ هدف این طرح که با مخالفت ها و تردیدهایی نیز روبرو بود، در ظاهر، کمک به کشورهای منطقه خاورمیانه به ویژه کشورهای عربی این منطقه در زمینه اصلاحات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بود. واژه «خاورمیانه اسلامی» اولین بار پس از شکست ارتش صهیونیستی در جنگ 33 روزه به دست حزب الله لبنان در سال 2006 و در برابر طرح «خاورمیانه جدید» وزیر امور خارجه وقت آمر...

فرآیندهای سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه، بعد از جنگ دوم جهانی همواره با چالش، مخاطره و بحران امنیتی همراه بوده و تمامی رؤسای جمهور آمریکا در این حو زة ژئوپلتیکی درگیر بحران امنیتی بود ه اند. از سوی دیگر، می توان نشانه های زیادی از بی اعتمادی شهروندان خاورمیانه را نسبت به سیاست خاورمیان های آمریکا ملاحظه کرد. آنان بر این اعتقادند که آمریکا نتوانسته است بین واحدهای خاورمیانه ای، هماهنگی و همکار...

خاورمیانه یکی از مهمترین مناطق ژئوپولیتیکی جهان است که به دلیل وجود منابع سرشار زیر زمینی به ویژه نفت و گاز، دارای زمینه های مناسبی برای همگرایی کشورهای منطقه هنوز نتوانسته است گام های موثری در مسیر همگرایی بردارد. جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری مهم و تاثیر گزار در منطقه خاورمیانه، که دارای تشابهات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با کشورهای منطقه است، سیاست خود را برمحدود ساختن نقش ونفوذ قدرتهای بز...

اهمیت ژئوپلیتیکی، ژئواستراتژیکی و ژئواکونومیکی سوریه، این کشور را مورد توجه قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه ای قرار داده است. موقعیت استراتژیک سوریه از لحاظ پرستیژ در جبهه مقاومت، مسائل امنیت ملی، رقابت در قدرت منطقه ای و توسعه نفوذ در غرب آسیا مورد توجه این ج.ا.ایران و عربستان سعودی بوده به گونه ای که بحران سوریه در پی بیداری اسلامی به میدان رقابت این دو کشور تبدیل شده است. با توجه به اینکه روابط ...

اگرچه منطقه گرایی از اوایل دهه 1950 در ادبیات روابط بین الملل مطرح شد،‌ اما تحلیل موضوعات منطقه ای خاورمیانه و خلیج فارس تا اواخر دهه 1960 توجه این گروه از نظریه پردازان را به خود جلب نکرد. از سوی دیگر، باید تاکید داشت که نظریه پردازان اولیه منطقه گرایی، تمامی تلاش خود را بر سازماندهی اراده سیاسی رهبران منطقه ای برای مشارکت اقتصادی کشورها متمرکز کردند؛ در حالی که منطقه گرایانی که موضوعات خاورمی...

به طورکلی پیامدهای ژئوپلیتیکی حادثه ی یازدهم سپتامبر در دو جهت کاملاً مخالف خودنمایی کرده است: نخست برجسته شدن ابعاد نظری و عینی مقولة «مرز» از جنبة ژئواکونومیک، و دوّم کمرنگ شدن این ابعاد از جنبة ژئواستراتژیک. این دو بعد ژئوپلیتیکی که همچون ژانوس دو چهره ای عرصة مطالعاتی جدیدی را پیش روی صاحب نظران و محققین حوزة ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی گشوده، آثار و پیامدهای عمده ای در منطقة خاورمیانه داشته ا...