تصحیح متن یکی از مهم‌ترین مقوله‌های پژوهشی در حوزۀ ادبیّات کهن است که می‌توان آن سنگ‌بنا و شالودۀ بایستۀ دیگر تحقیقات دانست. این امر در پیوند با آثار سخنوران بزرگ اهمّیّت بیشتر و عمده‌تری پیدا می‌کند. یکی از مصادیق روشن در این باب، دیوان افضل‌الدّین بدیل خاقانی شروانی، شاعر بی‌بدیل سدۀ ششم هجری است. اختصاصات فنی و دشوارهای خاص این دیوان سبب شده تا کتابت اشعار با کاستی‌هایی همراه شود. با وجود سه چاپ...

درک و فهم کودکان از جهان پیرامون شان در قالب بازی های شان به نمایش درمی آید. کودکان به یاری بازی، خود را با نظام های اجتماعی و هنجارهای فرهنگی آن تطبیق می دهند. از این رو بازی ها در زیرساخت خود واجد ویژگی های فکری، فرهنگی و اجتماعی زمانه خود و یکی از راه های انتقال فرهنگ هستند. این ویژگی در بازی های سنتی کودکانه به جهت کیفیت استعلایی و ساختار ساده آنها برجسته تر است. این پژوهش، بازی های کودکانه...

چکیده در پس روساخت زیبایی‎شناختی آثار ادبی، فرآیند پویایی فرهنگی در جریان است. بخش اعظمی از نظام‎های فکری و سنت‎های فرهنگی دیرین، در طی این فرآیند، حفظ، ارزش‎گذاری و منتقل می‎گردند. مطالعات میان‎رشته‎ای، از جمله رویکردهای مردم‎شناختی به ادبیات، امکان شناخت بهتر و عمیق‎تر این نظام‎ها را فراهم‎می‎آورد. به همین منظور، مقالۀ حاضر، جلوه‎های نمایش قدرت سیاسی و اهداف آن و همچنین نظام اندیشۀ سیاسی ایرا...

هدف عمدۀ تصویرگری در شعر آن است که شاعر بتواند به یاری شگردهای مختلف بلاغی در برقراری رابطه بین ضمیر خود و ذهن مخاطب موفق و اثرگذار عمل نماید، از همین رو است که می توان شباهت های بسیاری بین فنون ادبی و بلاغی و شیوه های منطقیِ تعلیل، نظیر قیاس و استدلال یافت. شاعران ممتاز سبک آذربایجانی، خاقانی شروانی، نظامی گنجوی، مجیرالدین بیلقانی، فلکی شروانی، مهستی گنجوی، از شیوه های عملی و هنری تعلیل و توجیه...

در پژوهش حاضر، با رویکرد طنز سنّتی و با توجه به تلقّی قدما از مفهوم طنز، به سراغ آثار خاقانی ـ به‌خصوص دیوان او ـ رفته‌ایم. ابتدا در مبحثی کلّی، نظر وی و چگونگی برخوردش را با این مقوله مطرح کرده‌ایم. مبحث اصلی‏‏، شگردهای طنزآفرینی خاقانی است؛ زیرا او برای ایجاد طنز، با توجّه به فضایی که پیش رو دارد و نیز به منظور استواری سخن، از شیوه‌‌ها و شگردهای ویژه‌‌ای استفاده می‌‌کند؛ این نکته در نمونه‌‌های بر...

شعرفارغ از توصیف و تصویر، سخنی عادی است. زیبایی و تاثیرگذاری اشعار، مرهون تصاویر و توصیفاتی است که از تخیل شاعران نشات می گیرد. درمیان تصویرسازی های متفاوت، توصیف صبح، یکی ازمضامین وتصاویرمشترک درمیان شعرای فارسی زبان است. فردوسی و خاقانی شروانی نیزدرشمارآن گروه ازشاعرانند که به این امر، توجه بسیار داشته اند. لذا محقق برآن شد تا پژوهشی دراین خصوص انجام دهد. نگارنده با توجه به وسعت و گستردگی شاه...

سفینة تبریز (723-721ق)، نوشتة ابوالمجد محمد بن مسعود تبریزی، آینه­ای است که اوضاع فرهنگی و علمی و ادبی تبریز را در فاصله قرن ششم تا اواسط قرن هشتم نشان می­دهد. این اثر، تنها منبع شناخته شده­ای است که به نقل از «امالی» امین­الدین حاجی بُله تبریزی (م.720ق) به محل زندگی خاقانی شروانی در تبریز اشاره دارد. چنانکه بر اساس حکایت آمده در سفینه، خانة خاقانی در میدان کهن تبریز واقع بوده است. هدف این جستار...

بی شک رومیات ابوفراس حمدانی- شاعر قرن چهارم هجری- شهرت و آوازه‌ای ماندگار در ادبیات عربی دارد. به استناد پژوهش های محققان در طول تاریخ، رومیات ابوفراس مورد مطالعه و استفادۀ بسیاری از شاعران و ادیبان واقع شده و خواسته یا ناخواسته تأثیراتی بر آثار ادبی آنان گذاشته است.یکی از این آثار ادبی قابل تأمل، در تأثیرپذیری از رومیات ابوفراس، حبسیات خاقانی شروانی- شاعر پرآوازۀ قرن ششم- است...

دورة تکوین زبان و ادب فارسی(4-6 ه.ق)، بی¬گمان نقطه¬ی عطفی در پیشینة پیوند شعر فارسی و عربی به شمار می آید، چراکه از یک سو، با مدّ نظر قرار دادن مقتضیّات و بستر سیاسی- دینی، زبان عربی در ایران، زبانی علمی-ادبی می گردد؛ و از سوی دیگر وجود شعر مدحی و درباری موجب استحکام این پیوند می¬شود. خاقانی شروانی (م595 ه.ق)، از شاعرانی است که در این دوره و در تاریخ شعر فارسی یکی از برجسته ترین، عربی گرایان فارس...

عوامل اجتماعی، محیط طبیعی و عوامل فیزیولوژیک (جسمانی) بر موسیقی بیرونی و کناری اشعار مؤثرند. در این مقاله، تأثیر این عوامل بر موسیقی بیرونی و کناری اشعار خاقانی شروانی و مسیح کاشانی بررسی و تجزیه و تحلیل شده است. ابتدا اوزان اشعار این دو شاعر که از دو دوره کاملاً متفاوت انتخاب شده اند؛ استخراج و براساس نظر علمای عروض و قافیه، طبقه بندی و بر پایه نظرات جامعه شناسان ادبیات، اوزان و بحور اشعار دو ش...