این مقاله با هدف ارزیابی انگاره زایشی فراگیری زبان بر‏پایه داد­ه­ها و شواهد فراگیری نحو زبان فارسی نگاشته شده است. در این پژوهش، نخست ویژگی­های بنیادی زبان کودک را برشمرده و استدلال کرده‏ایم که کشف این ویژگی­ها به‏طور مستقیم یا غیر‏مستقیم، زمینه­ساز معرفی انگاره زایشی فراگیری زبان بوده است. پس‏از معرفی انگاره زایشیِ فراگیری زبان، این سؤال مطرح شده است که دانش زبانیِ ذاتی و زیستی (دستور همگانی)، چ...

آرکائیسم از راه‏های برجسته کردن و تشخص بخشیدن به زبان است. این شگرد یکی از شیوه‏های آشنایی‏زدایی باعناصر کهن (آرکائیک) زبان است کاربرد عناصر تاریخمند زبان در درون بافت زمانی پس از آن را کهن‌گرایی (آرکائیسم) می‌گویند. واحدهای زبان (تکواژها، واژه‏ها، عبارات و ساختهای نحوی) بر پیشانی خود مهر زمان دارند، این یعنی هویت تاریخی و تاریخمندی زبان. اگر عناصر زبان گذشته را از موقعیت تاریخی آن جدا کنیم و ب...

در چارچوب علوم رایانه و هوش مصنوعی، هستان‌شناسی سامانه‌ای رایانه‌ایینههای یۀ معین مانند اصطلاحات یۀ علمی را گردهم می‌آورد و روابط معنایی- مفهومیِ میی‌دهد. در این مقاله، ضمن معرفی مفهوم هستان‌شناسییم به سه پرسش پاسخ دهیم: 1). چه‌گونه می‌توان برای حوزۀ ساخت‌واژه در زبان فارسی، هستان‌شناسی تهیین هستان‌شناسیِ حوزۀ ساخت‌واژه در زبان فارسی و هستان‌شناسیِ اصطلاحات زبان‌شناسیِ گولد در زبان انگلیسی تاچه‌میز...

پژوهش حاضر به بررسی ساخت های[x p x] [1]می پردازد مانند رودررو، خانه به خانه. این ساخت ها به دلیل عدم تطابق با قواعد زایشی محض (صورت گرایی) و داشتن ویژگی های خاص موردتوجه بسیاری از زبان شناسان بوده است. این مطالعه دو هدف را دنبال می کند، از یک سو تحلیل های پیشین را مورد نقد و بررسی قرار می دهد تا نشان دهد چنین الگوهایی در زبان فارسی یک «ساخت» هستند و «گروه- واژه» نامیده می شوند. از سوی دیگر با ا...

شرط مجاورت به عنوان یکی از محدودیت های نحوی در اعطای حالت در برخی زبان ها مانند انگلیسی، هلندی، ترکی و هندی به شمار می رود و تاکنون مطالعات بسیاری دربارۀ وجود و عدم وجود شرط مجاورت در زبان های گوناگون صورت گرفته است. پژوهشگرانی مانند چامسکی (1981) و استوول (1981) قائل به نقش شرط مجاورت در دستور زایشی بوده اند و برخی پژوهشگران مانند جانسون (1991) نقش مجاورت را در دستور زایشی رد کرده اند. مخالفان...

عنصر /i:/ که در فارسی به عنوان تکواژ یا واژه­بست نکره شناخته می­شود در پژوهش­های مختلف ساختواژی و معناشناختی بررسی شده­است. امّا در تحلیل­های نحوی جایگاه خاصی برای آن درنظر گرفته نمی­شود. در دستور زایشی، مقوله­های نقشی به عنوان عناصری که جایگاه و ارتباط دستوری میان مقوله­های واژگانی را مشخص می­کنند مطرح شده­اند. پیشتر گروه اضافه به عنوان یک گروه نقشی در بالای اسم در فارسی مطرح شده است. در این پژ...

شرح میر سید شریف جرجانی بر کافیة ابن حاجب معتبر‏ترین شرح فارسی این کتاب است. جرجانی با اسلوبی فصیح و روان و زبانی استوار و منطقی، اصول علم نحو را بیان کرده است. بحث منصرف و غیر منصرف از مباحث مفصل و پیچیدة نحو است و جرجانی ابعاد مختلف این بحث را توضیح داده و آراء نحویان را آورده است. او در سبک و محتوا از رضی استرآبادی بسیار تأثیر پذیرفته است، و از آنجا که از ذهن منطقی و داشته­های علمی کافی در ع...

رساله حاضر ترجمه کتاب "حلیه الانسان و حلبه اللسان" از سید جمال الدین احمد بن علی بن الحسین بن علی ابن مهنا فرزند عنبه الحسینی می باشد. وی از جمله دستورنویسانی است که برای عرب زبانان دستور فارسی نوشته است . تمام مطالب زبانی در 28 باب طرح ریزی شده و قبل از شروع به معرفی بابها، بخشی مشتمل بر چند فصل قرار می گیرد که بیشتر قواعد دستوری را تشکیل می دهد. چند باب منحصرا مربوط به قواعد دستوری از قبیل : ...

در پاسخ به این پرسش که آیا در ساخت جملات زبان فارسی، فاعل در جایگاه نقش معنایی خود در گروه فعلی باقی می‌ماند یا به مشخص‌گرِ گروه زمان حرکت می‌کند، بحث‌های نظری و شواهد زبانیِ موجود اطلاعات کافی برای تعیین جایگاه اصلی فاعل ارائه نمی‌کنند. در همین راستا، به‌رغم اینکه زبان فارسی دارای توالی واژگانی منعطف در جملات است، یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد جابه‌جایی عناصر جمله در این زبان از سوی فارسی‌زبا...

  در این مقاله کوشیده‌ایم تا در چهارچوب دستور وابستگی ضمن برشمردن نقش‌های گوناگون فعل «شدن» در فارسی، از اهمیت واژگان در توصیف‌های نحوی سخن بگوییم. نگارندگان در این مقاله همچنین کوشیده‌اند تا به دقت از این اصل صورت‌گرایانه پیروی کنند که وجود نقش‌های دستوری هر زبانی را تنها با استناد به معیارهای صوری می‌توان پذیرفت و استعانت از معیارهای صرفاً معنایی برای تفکیک نقش‌های دستوری از هم، قابل قبول نیست...