فضایل شهرها از جمله موضوعاتی است که خاستگاه بسیاری از روایات ساختگی است. در این نوشتار ما در پی آنیم که روایات فضایل شهر مقدس قم را ارزیابی سندی و متنی داشته باشیم. این روایات اولین بار از طریق حسن بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی (برادر میانی شیخ صدوق)، عابدی زاهد و عزلت نشین - که بهره ای از فقه نداشت - برای حسن بن محمد بن حسن سائب اشعری قمی نقل شد. بعد ها این روایات توسط مؤلفان جوامع حدیث...

سخن از درآمیختگی سخن غیر معصوم با معصوم در تفسیر مجمع البیان است. نگارنده دو حقیقت تلخ درباره تفسیر ثمین مجمع البیان را که عبارتند: از بی دقتی نسخه نگاران منابع روایی و حدیثی تفسیر مجمع البیان در نقل شخصیت های واقع در سند روایات و نقل اقوال که سبب بی راهه روی علامه طبرسی )ره( در نقل سخن غیر معصوم به عنوان روایت شده است و نیز عدم مطابقت نسخه های موجود از تفسیر مجمع البیان با آنچه مؤلف نگاشته است...

دیدگاه اهل بیت(ع) در تحریف ناپذیری قرآن مورد بررسی قرار گرفته است. روایات معصومین(ع) درباره عدم تحریف قرآن به چند گروه تقسیم می شود: 1. روایاتی که ملاک درستی و نادرستی احادیث را آیات قرآن معرفی می کند، 2. روایات ارجاع دهنده مردم به قرآن در فتنه ها و بحران های فکری و ابهامهای معرفتی، 3. احادیثی که تمسک به قرآن و سنت را شرط نجات از گمراهی شمرده اند، 4. روایاتی که در آنها اهل بیت به آیات قرآن تمسک...

بدون تردید روایات مسند و صحیح یکی از گنیجینه های ارزشمند در تبیین آیات و رمزگشایی از آنها و تأویل متشابهات است. دستیابی به روایاتی که هم به لحاظ سندی و هم به لحاظ متنی بتواند چنین نقشی را در فهم آیات قرآن کریم ایفا کند، همواره وجهه همّت قرآن پژوهان به ویژه در تفاسیر اثری بوده است؛ امّا مشکل اساسی موجود در نوع تفاسیر اثری یعنی «حذف اسانید روایات» موجب گردیده که احراز نسبت روایات به معصوم دستخوش تر...

در نگاشته پیشین با نام «وحدت موضوعی در ترازوی نقد» (نک: پژوهش‌های قرآنی، ش55-54، ص206) به تفصیل ضعف دلایل این نظریه بیان شد؛ علاوه بر ناتوانی دلایل ارائه شده، می‌توان افزود دلایل و شواهدی وجود دارد که اثبات می‌کند تلاش برای موضوعی واحد برای تمامی سوره‌های قرآن، امری ناممکن است؛ «ناسازگارى این نظریه با اسلوب حاکم بر قرآن»، «فقدانِ معیار و میزانی مطمئن و فراگیر»، «دشواری و صعوبت دست­یابى به غرضى و...

حرمت تصویرگری در اسلام یکی از پیش‌فرض‌های مسلم پژوهشگران تاریخ هنرهای اسلامی است. در این پژوهش این پرسش اصلی مطرح است که تصور و ذهنیت مسلمانان نخستین از مبحث تصویر(نقش، تمثال) و به‌طور عام مقوله صورت و صورتگری (حیوانی و انسانی) چه بوده است که بر اساس آن، پرداختن به صورتگری از جانب شارع ممنوع شده بوده است؟ در این نوشتار، بر اساس منابع اصلی نشان داده شده که  ذهنیت مسلمانان از تصویر و صورتگری در س...

بسیاری از روایات تفسیری ائمه اطهار(ع) در پی تفسیر آیات قرآن نیست، بلکه در پی تطبیق آن بر برخی از مصادیق آیه است. این در حالی است که عدم تفکیک حدود این روایات با روایاتی که درصدد تفسیر مفهوم آیه هستند، موجب شکل گیری پندارهای ناروا بر شیعه گشته است. اهمیت جداسازی انواع این روایات، ضرورت تحقیق حاضر را روشن می سازد. در این مقاله پس از استخراج روایات تفسیری آن حضرت از مهمترین تفاسیر روایی شیعه و کتب...

آشنایی با فضای صدور حدیث، سبب فهم دقیق تر و کامل تر مراد معصوم می گردد. روایات فقهی شیعه، در فضایی صادر شده اند که فرهنگ و باور اکثریت اهل سنت بر آن حاکم بوده است. آشنایی با قراین تأثیرگذار در فهم ظرافت های موجود در روایات فقهی شیعه، نیاز به آگاهی از روایات نبوی معتبر نزد اهل سنت، اقوال و آرای صحابه، تابعیان و عالمان دو سده نخست هجری دارد. جمع آوری این قراین سبب می شود که روایات تقیه ای نیز به...

بعثت پیامبر اکرم اساس و کانون دین اسلام است. مسلمانان در طول تاریخ تلاش‏های گسترده‏ای جهت تبیین اهداف بعثت انجام داده‏اند. تفکّرات و رویکردهای مختلفی که نشان از پویایی اهداف به تنوع عقاید و برداشت ها دارد. هر چند روایات مشهور بعثت در بسیاری از منابع و مقالات معرفی و بررسی شده‏اند، اما گستره روایات اهداف که بالغ بر شصت و یک روایت است، و با حذف مفاهیم مشابه به بیست و دو حدیث، تقلیل می یابد؛ محور ...

طبق نظر مشهور فقهای امامیه، لباس، شمشیر، انگشتر و قرآن پدر پس از فوت به پسر بزرگتر او تعلّق دارد و سایرین از ارث آنها محروم هستند. مستند این محرومیت روایات وارده در این خصوص، و ادعای اجماع می باشد. در طرف مقابل، آیاتی از قرآن، نصیب تمام ورثه را در تمام ماترک اعلام می کنند و نافی هر گونه تبعیض میان ورثه نسبت به اموال برجای مانده از متوفّی می باشند. روایات متعدّدی نیز در جهت موافقت با قرآن قابلیت اس...