سراج‌الدّین بلخی از شاعران سدۀ ششم است که در متون اطلاعاتی پراکنده راجع به او وجود دارد. نام این شاعر و ابیاتی از او در سفینه‌ها دیده می‌شود. چهل‌و‌یک بیتِ چاپ‌نشدۀ او از سه مجموعۀ منظوم با تحریرهای هم‌تبار در کتابخانه‌های سلیمانیه (مجموعۀ مدرسۀ یحیی توفیق، ش449/1741؛ مورخ 754ق)، گنج‌بخش (ش14456) و مجلس سنای سابق (ش534) به دست آمد. احتمالاً این شاعر در عرفات العاشقین با دو عنوان «معین‌الدّ...

خواب و رویا، اهمیت ویژه ای نزد عارفان و متون صوفیه در دین اسلام دارد. می توان گفت این جایگاه به دلیل تأثیر متون های عرفانی از قرآن و حدیث است. اهمیت و جایگاه این موضوع، علاقه مسلمانان صدر اسلام را بر انگیخت و تألیفات فراوان در حوزه خواب و رویا، دلیلی بر این مدعاست. در تاریخ و فرهنگ کشورهای اسلامی، از خواب و رویا برای پیشگویی حوادث آینده بیشتر استفاده می شده، اما صوفیان و عارفان عمدتاً ، از خواب ...

اشعار مدحی بخش قابل توجهی از اشعار فارسی و عربی را به خود اختصاص داده اند. مدیحه سرایی به عنوان یکی از گونه های مختلف ادبی بارها مورد توجه شاعران پارسی زبان و عرب زبان در دوره های مختلف قرار گرفته است. عنصری شاعر پارسی گو، و بحتری شاعر عرب زبان، در این عرصه طبع آزمایی کرده اند. بحتری شاعر دربار عباسی، و عنصری شاعر دربار غزنوی، که هر دو به مدح خلفا، سلاطین، وزرا و کارمداران عصر خود پرداخته اند. ...

مقالۀ حاضر با هدف "بازتاب تعلیم نام­ها و معانی قرآن در مثنوی" است. مثنوی مولوی، شعر تعلیمی است. با مطالعه­ی اخبار مسلمانان و دیرینه­ی تاریخی آنان معلوم می­گردد که‌ آیات قرآن کریم و احادیث پیامبر راه­گشای آنان در تمام شؤون و ادوار زندگی بوده است. بدین سبب بود که صحابه و تابعین برای نهادینه کردن آداب و سنن، قوانین و احکام الهی به حفظ و نگهداری کلام وحی و گفتار آن حضرت در حد یک واجب دینی می­پرداخت...

شعر اعتراض، به عنوان یکی از زیرمجموعه­های شعر متعهد، از دیرباز در ادبیات فارسی به اشکال مختلف وجود داشته است. آثار اغلب شعرا و نویسندگان برجستۀ ایرانی از گذشته تا امروز ، آیینۀ تمام نمای محیط و روزگار زندگی آنان بوده است. چنان که بسیاری از آنان در تحلیل و تبیین دشواری­های زندگی به مراتب تیز بین­تر و حساس­تر از سایر دانشمندان اجتماعی بوده­اند و نسبت به مسایل و مشکلات جامعه، احساس مسؤولیت می­کرد...

اخلاق یکی از سه قسم حکمت عملی است. متکلّمان اسلامی به اقتضای مباحثی چون عدل الهی، وعد و وعید، جبر و اختیار و... به نحوی درگیر این مسأله شده‌اند وحتی وجه فارق دو نحله کلامی معتزلی و اشعری را می توان در این موضوع دانست. مولانا جلال‌الدین محمّد بلخی نیز به دلیل آن که یک سنّی حنفی اشعری است؛ قاعدتاً می‌بایست از دیدگاه متکلمان اشعری در این باب پیروی کند. در این مقاله با ذکر مواضعی از مثنوی معنوی که در آ...

ابوزید بلخی اندیشمند شیعه ایرانی قرون سوم و چهارم هجری، صاحب آراء بکر در حوزه حفظ سلامت محیط زیست، پیشگیری و سلامت جسم و روان، در کتاب نفیس« مصالح الأبدان والأنفس» است. هدف از تدوین این مقاله، تبیین استانداردهای عناصر سه‌گانه محیط زیست سالم از منظر ابوزید بلخی و ارائه مباحث پیشگیرانه و معرفی راه کارهای او در حوزه محیط زیست است. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی با استفاده از شیوه أَسنادی بوده و جامع...

در سر آغاز متن رساله ی وحدتیه و مولف چنین معرفی شده است : " مولانا جلال الدین علیه الرحمه و اعلی الله مقامه". و بازدر ابتدای رساله از او با کلمه ی "حضرت مولانا " یاد می شود: " در این مرتبه حضرت مولانا به لسان حال و حقیقت محمّدیه عبارت می فرماید." جز این چیز دیگری دکر نشده است . پس از بررسی مکرر متن و جستجوی فراوان و عجالتا" گمان نگارنده در مورد این جلال الدین، یکی از اشخاص زیر است : الف- مولانا ...

در بین موجودات عالم هستی، انسان تنها حیوان اندیشمندی است که برای تداوم حیات و رفع نیازهای مادی و معنوی خویش از گوهر تفکّر خلاق و انتقادی بهره می‌گیرد. ارتقای فکری انسان از موضوعات قابل تأمل در فرهنگ قرآنی-اسلامی است. عارفان با استمداد از این فرهنگ‌ به واکاوی ژرفای وجود آدمی پرداخته‌اند. مولوی بلخی در زمره عارفانی است که در بستر دین با دستیابی به آگاهی کیهانی، درصدد حل مسائل مادی و معنوی انسان ا...

آثار منظوم و منثور صوفیان را بر اساس نوع معرفت، به دو دسته می­توان تقسیم کرد؛ معرفت شخصی و شهودی و معرفت رسمی و سازمان­یافته. برخی از صوفیه در آثار خود از این دو نوع معرفت، تحت عنوان کلام متمکن و کلام مغلوب، یاد کرده­اند. کلام متمکن از روی آگاهی و از نوع متن­های رسمی و مدرسی بوده‌اند و معنا را شفاف بیان می­کنند و هدف از نگارش آن تثبیت و تعلیم سنت­ها و آداب صوفیان و حاصل دانش قراردادی آنهاست؛ ام...