میرزامحمد آخوندزاده متخلص به «بهرام سیروس» به سال 1885م در شهر لنکران جمهوری آذربایجان چشم به جهان گشود. وی یکی از بنیان گذاران «حزب کمونیست ایران» است که در طول سال های 1920-1925م بارها توقیف و زندانی شده است. سیروس پس از وارد شدن به عضویت حزب کمونیست اتحاد شوروی برای کار در هیئت دفتر آسیای میانگی کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی به شهر تاشکند فرستاده می شود. او از سال 1930م به بعد در تاجیک...

رساله پیش روی که عنوان آن «سقیفه در متون تاریخی فارسی قرون هشتم تا دهم هجری قمری» است، سوال اصلی خویش را این گونه مطرح کرده است که ماجرای سقیفه در نگرش مورخان قرن هشتم تا دهم چه بازتابی داشته است. در راستای سوال اصلی این رساله، فرضیه رساله بر این اصل استوار است که مورخان قرن هشتم تا دهم با اینکه در ظاهر نگاه های متفاوتی به سقیفه داشته اند ولی در مجموع نگرش آنان با تساهل و تسامح مذهبی همراه بوده...

علم تاریخ حاصل انضمام مورخان به گزارش واقعیت های تاریخی است و تداخل افق های زمانی حال و گذشته را در خود دارد. افق زمانی حال در پرتو دانش، بینش، ارزش، و روش مورخان نمود پیدا می کند و مورخان این ویژ گی ها را مرهون جامعه خود و شرایط حاکم بر جامعه جهانی اند. اگر اندوخته های فکری و معرفتی مورخان در زبان و ادبیات آن ها، اعم از گفتاری، مفهومی، و نوشتاری، خلاصه شود و از علم تاریخ برداشتی پویا و متناسب ...

در سال‌های برقرار شدن حاکمیت شوروی، پژوهش علمی زبان، ادبیات و فرهنگ تاجیکی با استفاده از دستاوردهای علم جهانی تنظیم شد و نتیجه‌های خوبی نیز به‌دست‌ آمد؛ اما این‌همه درزمینۀ سیاست‌های حزب کمونیست اجرا می‌شد و از این سبب، در جریان عملی شدن آن‌ها نتایج خوب و بد اغلب پهلوی هم بودند. تاریخ تألیف، بررسی و لغو نخستین فرهنگ تاجیکی- روسی به‌نام لغت بیکتاش بازگوکنندۀ این فرازونشیب در فرهنگ‌نویسی تاجیک اس...

آرمان‌های ملی و اجتماعی در شناخت تفکر ملی هر خلق نقشی برجسته دارند. آنچه این آرمان‌ها را هویدا می‌کند، ژانر‌های فولکلور است. در فولکلور تاجیک، اندیشه و تفکر مردم زحمت‌کش گوناگون‌سلیقه و گوناگون‌معلومات، زندگی پرفراز‌ونشیب، پستی و بلندی‌ها، ناکامی و پیروزی‌های حیات انسانی بازتاب یافته است. یکی از ژانر‌های مهم فولکلور که در آن بازتابی از وقایع ملی و اجتماعی را می‌توان مشاهده کرد، سرودهای تاریخی ا...

در سال ۱۹۷۰م با سعی و تلاش آکادمیک عبدالغنی میرزایف شعبۀ شرق‌شناسی و آثار خطی آکادمی علوم تاجیکستان به انستیتو شرق‌شناسی تبدیل شد که در حیات علمی- فرهنگی جمهوری تاجیکستان پدیده‌ای نو محسوب می‌شد. در چهارچوب امکانات مالی انستیتو با اهتمام میرزایف، شعبه‌ها و بخش‌های نو، ازجمله بخش‌های ایران، افغانستان، هند و پاکستان و ممالک عربی تأسیس شد که در آن‌ها تاریخ و اقتصاد، ادبیات و زبان‌های این کشورها مو...

دورة جدید مکتب و معارف تاجیک با جنبش اصلاح‌طلبی و معارف‌پروری در سمرقند که آغازگر آن محمودخواجه بهبودی بود، پا به عرصۀ ادبیات تاجیک نهاد. بهبودی نه‌تنها در سمرقند، بلکه در تمام آسیای میانه اولین شخصی بود که ضرورت اصلاحات کلی اجتماعی و مدنی را در جامعه‌ای که در زنجیر سنت‌های فئودالی عصر میانه پابند بود، مطرح کرد. از سوی دیگر، عبدالقادر شکوری در پاییز سال 1901م نخستین مکتب اصول نوی تاجیکی را رسماً...

ماکس وبر، یکی از مهم ترین جامعه شناسانی است که تأثیرات زیادی بر محققان رشته های مختلف علوم اجتماعی داشته است. مورخان نیز هم از جنبۀ روش شناسی و هم تبیین رویدادهای تاریخی، از اندیشه های وی تأثیر پذیرفته اند؛ و با ترجمه آثار وبر به زبان فارسی، دامنۀ این تأثیرپذیری افزایش یافت. آن دسته از مورخانی که به تبیین وقایع تاریخی به خصوص تاریخ معاصر روی آورده اند، با واژه هایی ازقبیل «تفهم»، «مشروعیت»، «عق...

نگارنده در این مختصر پس از تبیین مفهوم «سبک شخصی» و مختصات سبکی شعر یک صدساله پیش تاجیک، به بررسی مختصات سبک شناختی شعر استاد لائق شیرعلی، تواناترین شاعر نیمه ی دوم سده ی بیست تاجیک، می پردازد. با توجه به اشعار شاعر معلوم می شود که استاد لائق شیرعلی از جمله ی شاعرانی محسوب می شود که دارای سبک شخصی یا فردی می باشند. اما مختصات سبک فردی استاد لائق شیرعلی به چه قرار است؟ در بخش اصلی این مقاله به ا...

از ویژگی های تاریخنگاری دوره سلجوقی، جمع میان کلام اشعری و حکمت عملی ایرانیان پیش از اسلام است. از سویی احیای اندیشه سیاسی ایرانشهری و تبیین آن به عنوان الگوی عملی سلاطین در دوره سلجوقی در کتاب های سیر الملوک و متون تاریخی تجلی یافت. از سوی دیگر نفوذ کلام اشعری در ایران با آغاز وزارت نظام الملک، به اوج رسید و نوشته اغلب مورخان این دوره را متأثر نمود. مقاله حاضر در صدد پاسخگویی به این مسائل است ...