از آنجا که امروزه با نیازها و پرسش‌های گوناگونی در عرصه حکومت و جامعهٔ اسلامی مواجه هستیم، لازم است فقه الاجتماع دارای نظام فکری منسجمی باشد، بی‌توجهی به سازمان‌دهی فقهی در این عرصه، فقه را در دنیای جدید، منفعل و تابع ساختارها و راهبردهای موجود خواهد کرد. در این نوشتار تلاش شده تا با سازمان‌دهی به موضوعات، محمولات و رویکردها و روش‌های اجتهادی فقه الاجتماع، نظم مناسبی به این بخش تأثیر‌گذار از فقه...

این پژوهش ، کوششی است برای آشنایی با تلاش گسترده دو فقیه نامور و ژرف اندیش شیخ طوسی و ابن ادریس حلی ، دانشمندان سرآمدی که با خلق آثار گرانقدر خویش و بنیانگذاری شیوه پژوهش وسیع فقهی ، در مسیر دانش فقه و ارج و بالندگی آن افزودند. حاصل این کوشش نوشتاری است مشتمل بر یک مقدمه و دو بخش : مقدمه، گفتاری است در باب معنی داری عنوان « تحول فقه» نسبت فقه با تحول و عوامل فقه و اجتهاد با تاکید و ثبات شریعت ...

ارتباط فقه با امر سیاسی دانش سیاسی خاصی را شکل می دهد که در نظام داناییِ مسلمانان از آن به فقه سیاسی تعبیر می شود. فقه سیاسی دانشی ارتباطی است که فهم ماهیت آن مستلزم فهم ارتباط دوسویة آن با فقه و سیاست است. فقه سیاسی به لحاظ معرفت شناختی و روش شناختی وامدار فقه است، اما به لحاظ موضوعی به امر سیاسی می پردازد و ازاین رو، به مثابۀ دانش سیاسی اسلامی با مبانی و روش خاص خود به تأمل در امر سیاسی به منظ...

فقه سیاسی شیعه که ذیل فقه عمومی قابل بررسی است در طول تاریخ با فراز و نشیب های بسیار روبرو بوده است. در میان چهار دوره پیش از صفویان، صفویان، مشروطه و عصر انقلاب اسلامی، مقاله حاضر تنها به تحلیل دوره دوم از رشد این حقوق در نزد فقهای شیعه می پردازد. در این عصر فقه سیاسی شیعه، رویکردی نوین به خود گرفته، به تنومندی فقه عمومی شیعه منجر می شود. مفروض مقاله حاضر آن است که تا این زمان، بسیاری از مسائل...

فقه اسلامی بویژه فقه امامیه، حاوی مسایلی است که اجرای احکام آنها نیازمند به حکومت مقتدر و حاکم معتقد و آگاه نسبت به تعالیم الهی آن است. بر این اساس، باید توجه داشت که میان فقه اسلامی و مسئله دیانت با مسئله حکومت پیوندی ناگسستنی برقرار است. در این مقاله، به برخی از تجلیات این پیوند، اشاره شده است. از جمله: الف) سیری در متون فقهی برای تبیین پیوند فقه و حکومت. ب) سیره و عملکرد رسول خدا در باب ح...

 پیوندهاى دو دانش فقه و تفسیر از زوایاى گوناگون مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.  آغاز پیدایش دانش فقه و تفسیر به زمان پیامبر(ص) باز مى‌گردد. این دو دانش، در یک مسیر پدیدار شدند و رشد و نمو یافتند، افزون بر پیوند تاریخى فقه و تفسیر، هر دو دانش، از مبادى و دانشهاى مشترک بهره مى‌جویند. از یک سو، اسباب نزول، اصول فقه، دانش الفاظ و قواعد زبان و مبادى کلامى از جمله مبادى مشترک تفسیر و فقه به حساب م...

فقه سیاسی شیعه در ادوار مختلفی از حیات خود، تحولاتی را از سر گذرانده است؛ وقوع انقلاب ­اسلامی، یکی از این نقاط تحول است که دامنه و عمق تحولات این علم در این بزنگاه تاریخی بسیار شگرف به‌نظر می‌رسد. سوال اصلی این است که آیا تحولات دانشی فقه سیاسی، مهندسی­پذیر است یا نه؟ در این مقاله با بررسی و نقد دو رویکرد "فقه حکم ­و ­موضوع" و "فقه نظام­سازی" به‌عنوان دو رویکرد رایج، ویژگی‌ها و مؤلفه‌های رویکرد...

 اشارتى به گذشته و نظاره‌اى به آینده فقه شیعه و ارتباط آن با قرآن دارد. نویسنده نخست از پیوند فقه و قرآن در عصر حضور ائمه سخن مى‌گوید پس از جدایى آن دو در یک دوره، پیوند دوباره آنها و پس از پیدایش فقه استدلالى در مدت چند قرن بحث مى‌کند. در ادامه از سلطه مجدد حدیث گرایى که با پیدایش جریان اخباریگرى پدید آمد سخن گفته، ره‌آورد آن را جدایى دوباره فقه از قرآن و محوریّت یافتن حدیث مى‌داند . سقوط جریان...

 نویسنده در آغاز از نقش قرآن در ایجاد دستگاه تشریع سخن گفته آن گاه با بیان جایگاه احکام و تشریعات در نگاه قرآن، بحث را پى مى‌گیرد. سپس از دو گونه ارتباط احکام با قرآن بحث کرده، ویژگى‌هاى سبک قرآن در بیان احکام و قوانین فقهى را زیر پنج محور بررسى مى‌کند. نویسنده، پس از شرح قلمرو حضور و نظارت فقه قرآنى به عوامل درونى - بیان نامتمرکز فقه قرآنى، توجه به تنگناها و شرایط اضطرار و انعطاف پذیرى و واقع‌...