نویسنده در آغاز از نقش قرآن در ایجاد دستگاه تشریع سخن گفته آن گاه با بیان جایگاه احکام و تشریعات در نگاه قرآن، بحث را پى مى‌گیرد. سپس از دو گونه ارتباط احکام با قرآن بحث کرده، ویژگى‌هاى سبک قرآن در بیان احکام و قوانین فقهى را زیر پنج محور بررسى مى‌کند. نویسنده، پس از شرح قلمرو حضور و نظارت فقه قرآنى به عوامل درونى - بیان نامتمرکز فقه قرآنى، توجه به تنگناها و شرایط اضطرار و انعطاف پذیرى و واقع‌...

چکیده توقیفی و اجتهادی بودن چینش آیات در سوره­های قرآن از دیرینه­ترین اختلاف‌های پژوهشگران علوم قرآنی است. حال آنکه با واکاوی دقیق در دلایل قرآنی، روایی و عقلی اثبات می­شود که همه آیات قرآن به صورت توقیفی تنظیم شده­اند. هرچند قائلان به اجتهادی بودن چینش آیات، تنظیم تعداد اندکی از آیات را حاصل اجتهاد صحابه می‌دانند؛ با این حال برخی آیات قرآن را مؤید این اجتهاد ذکر می­کنند. از نظر آنها، سوره ممت...

اجتهاد، ملکه نفسانیه ای است که به کمک آن انسان می تواند حکم شرعی فرعی را از منابع و مدارک استنباط کند. در زمان شیخ طوسی، اجتهاد شیعه به کمال خود رسید، و او اجتهاد را به گونه عملی در اصول احکام و قوانین کلی آن به کار گرفت. کسب قوه اجتهاد منوط به آشنایی انسان با ادبیات عرب، منطق، علم اصول، علم به آیات و روایات احکام، علم رجال، اجماع، و ملکه استنباط می باشد. اگر انسان با دست یابی به این ملکه بتوان...

ابن ادریس حلی ( 543-598 ه. ق.) ، فقیه بزرگ شیعی ، بدان جهت که با نگارش « کتاب السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی » سد حدود یک قرن رکود اجتهاد را ، با جسارت علمی خویش شکست و دیگر بار باب اجتهاد را گشود جایگاهی بس والا در فقه شیعه دارد. کتاب ارزشمند او یک دوره فقه را بگونه ای استدلالی مورد بررسی قرار می دهد و دارای اختصاصاتی است که نویسنده کوشیده است فهرست وار بدانها بپردازد. عمل نکردن به اخبار آحاد ،...

هدف پژوهش حاضر تبیین مبانی و قواعد «استنباط الگوی پیشرفت» براساس مبانی قرآن است. در این راستا، با روش توصیفی-تحلیلی، مبانی جاودانگی و جامعیت قرآن، تحریف‌ناپذیری، ساختار چندمعنایی، مرجعیت علمی پیامبر(ص) و ائمه(ع) و مشروعیت اجتهاد روشمند مورد بحث قرار گرفت. همچنین برخی از قواعد حاکم بر «استنباط الگوی پیشرفت از قرآن» مانند تنقیح مناط، جری و تطبیق نیز بررسی شد. نتایج حاکی از آن است که می‌توان بر پا...

البیان فی تفسیرالقرآن، اثر فقیه شیعی معاصر، آیت الله سید ابوالقاسم خویی (متوفی 1371 ش ) است. این کتاب از دو بخش تشکیل شده است : مقدمه ای در علوم قرآن و تفسیر سوره حمد . با وجود توجه گسترده به بخش علوم قرآنی این اثر، متأسفانه بخش تفسیری آن چندان مورد توجه و ژرفکاوی های پژوهشی واقع نشده است . این در حالی است که به نظر می رسد در این بخش، مباحث ارزشمندی از جهت محتوا و روش شناسی تفسیر قرآن ارائه شده...

نصرحامد ابوزید با دل‌سپردگی به نظریات زبان‌شناسی و هرمنوتیکی، بر آن است تا با تأویل متجددانة قرآن، الفتی میان سنت و تجدد برقرار سازد. وی روش خود را یگانه روش فهم قرآن می‌داند که طی آن، قرآن مطابق با اوضاع زمانۀ خود تفسیر می‌شود. در این رویکرد برخی از آیات صرفاً شاهدی تاریخی و محکوم به فراموشی، برخی با قابلیت تأویل مجازی، و برخی نیز متونی با قابلیت توسعه‌اند. در این مقاله نظریات وی در باب وحی، اح...