شاهنامه گنجینه ای است از واژگان اصیل فارسی که شناخت و استفاده از این واژگان موجب غنای زبان فارسی می گردد. امروزه برخی از این واژگان یا کمتر استفاده می شوند و یا در مفاهیمی محدودتر و گاهی متفاوت بکار می روند. واژه هنر یکی از واژگان ناب فارسی است که در شاهنامه بار معنایی گسترده ای دارد و امروزه دایره ی معنایی این واژه بسیار محدودتر شده است. فردوسی در شاهنامه از این واژه با ترکیبات و مفاهیم متنو...

بخش دوم از مقالة شادروان استاد سید ضیاء الدین سجادی که بخش نخست آن در شمارة پیشین به اطّلاع خوانندگان گرامی رسید، اختصاص به معرفی ویژگی‌های سبک دو شاعر برجستة دیگر از قرن ششم یعنی انوری و جمال الدّین اصفهانی دارد. در این بخش ابتدا بارزترین ویژگی‌های سبک انوری در قصائد، غزلیات و رباعیات از نقطه‌نظر کاربرد کلمات و ترکیبات، وزن اشعار، قافیه و ردیف و نیز محتوای اشعال وی و موضوعات اصلی مندرج در آن مور...

کامل ترین نوع موسیقی که در اشعار مشیری به چشم می خورد موسیقی بیرونی شعر است که در واقع همان جانب عروضی وزن شعر است . تمامی 200 شعری که در نظر گرفته شد دارای وزن می باشد . از جمله ویژگی های شعری مشیری تنوع فراوان اوزان شعری می باشد که تسلط کامل او را بر اکثر بحرهای عروضی نشان می دهد و این خود یکی از دلایلی است که سبب برتری کار یک شاعر بر شاعران دیگر می گردد . همچنین اکثر این اوزان با روحیات شاعر...

عوامل اجتماعی، محیط طبیعی و عوامل فیزیولوژیک (جسمانی) بر موسیقی بیرونی و کناری اشعار مؤثرند. در این مقاله، تأثیر این عوامل بر موسیقی بیرونی و کناری اشعار خاقانی شروانی و مسیح کاشانی بررسی و تجزیه و تحلیل شده است. ابتدا اوزان اشعار این دو شاعر که از دو دوره کاملاً متفاوت انتخاب شده اند؛ استخراج و براساس نظر علمای عروض و قافیه، طبقه بندی و بر پایه نظرات جامعه شناسان ادبیات، اوزان و بحور اشعار دو ش...

ترجمه شعر به دلیل مشکلاتی که در حفظ فرم و محتوا وجود دارد امری چالش انگیز است. آنچه که ترجمه شعر را حتی دشوارتر ازاین می سازد، آن است که درشعر محتوا تا حد زیادی وابسته به زبان (فرم) است. در انتخاب و اتخاذ فرم شعر راه حل هایی برای مترجم وجود دارد. اما بایستی به خاطر بسپاریم که این راه حل ها هیچ گاه نمی توانند به عنوان انتخابی کاملا درست تلقی شوند چرا که هر فرم امکانات خاصی را فراهم می آورد درحال...

این جستار، دعای سال نو را به منزلة اثری ادبی در نظر می گیرد. ابتدا به چند الگوی ارتباطی از جمله الگوی یاکوبسن، اشاره می شود. در این الگوها جایی برای موقعیت ارتباطی دین شناختی متصور نیست. این مقاله سرآغاز ورود به حیطة گفتمان دینی از جمله ادعیه است. ابتدا از پیشینة ادعیه به منزلة آثار ادبی سخن به میان می آید. بعد، به ویژگی های زبان ادعیه اشاره می شود. سپس نقش شعری دعا در پرتو ساختار و کارکرد زبان...

شیوه‌ی صحیح خوانش متون کهن، برای دریافت ویژگی‌های این متون بسیار مهم است؛ به‌ویژه که گاهی خوانش به‌هنجار در نمایاندن بلاغت متون تأثیرگذار است؛ از دیگر سوی شیوه‌ی خوانش به‌هنجار این متون، در آشکار ساختن وضعیت تاریخی زبان نیز سودمند تواند بود. نوشته‌ی پیش‌ِ رو مربوط به تکمیل شواهد مقاله‌ای است از سعید حمیدیان. مقاله‌ی یادشده درباره‌ی شیوه‌ی درست خوانش ضمیر پیوسته در جایگاهِ قافیه است. بر این اساس ...

موضوع پژوهش حاضر بررسی گونه‌ای از موسیقی کناری در قصاید خاقانی است که تاکنون از نظر مغفول مانده است. خاقانی با بکارگیری حروف قافیه به شیوه‌ی اعنات در قصاید خود و استفاده از آن‌ها در کنار ردیف، ضمن رعایت تناسب با موضوع بیت و افزایش موسیقی کناری، به گونه‌ای هنرمندانه پیام خود را در ذهن خواننده تداعی می‌کند و با این کار بر موضوع مورد نظر خود نیز تأکید می‌ورزد؛ به عبارت دیگر، شاعر در محور افقی موضو...

خواجوی کرمانی و سلمان ساوجی از شاعران نامدار و صاحب سبک قرن هشتم توانسته‌اند به کمک موسیقی شعر، توازن و تناسب کلمات را در محور هم‌نشینی زبان، به بهترین شکل به نمایش بگذارند. این مقاله در بررسی و مقایسه موسیقی کناری غزلیات سلمان و خواجو بر آن است که اثبات کند قافیه‌های دو همسان کم‌آهنگ‌ترین کلمات قافیه‌اند. این نوع قافیه در شعر خواجو بیش از سلمان<...

در شعر کودک، کم‌تر شعری را سراغ داریم که در آن‌ از موسیقی کناری یا اَشکالِ مختلف قافیه، نهایت استفاده نشده‌باشد. شاعران شعر کودک به‌دلیل تأثیر غیرقابل انکار عناصر موسیقایی بیرونی، کناری و درونی، همواره کوشیده‌اند این عناصر موسیقایی را به بهترین شکل، به‌کار ببرند. محمود کیانوش یکی از شعرای تأثیرگذار و صاحب‌نظر در عرصه شعر کودک است. این پژوهش که با روش توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر نظریات صورتگرایی نو...