در این جستار، یکی از برجسته ترین عارفان نیمه ی دوم قرن چهارم هجری قمری و اوایل قرن پنجم، «جعفربن محمدبن حسین ابهری»، معروف به «باباجعفر» و اثر گمنام او با نام «آداب الفقراء»، برای نخستین بار معرفی می شود. در متون عرفانی فارسی، نامی از باباجعفر ابهری و نشانی از کتاب او نیست؛ ولی در تراجم و آثاری که درباره ی حوزه ی عرفانی جبال نوشته شده و بیشتر هم به زبان عربی است، او عارف، شاعر و محدّث بزرگی به ش...

ابن فارض از بزرگ‌ترین سرایندگان شعر صوفیانه در ادبیات عرب است؛ از طرفی مولانا خداوندگار عشق و عرفان در ادبیات فارسی است. این دو عارف بزرگ در بسیاری از موضوعات عرفانی تشابه دارند. مولانا و ابن فارض بر این باورند که فنا در نهایت به وحدت می‌انجامد و وحدت را در فناء فی الله می‌جویند. آن دو معتقدند برای رسیدن به وحدت، سالک در ابتدا از هستی ظاهــری خود جدا می‌شود، سپس در معشـوق چنان غرق می‌شود که خود...

علامه جاودان یاد، سید کاظم عصار ( 1302-1393 ق / 1263 -1353 ش ) استاد برجسته دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران در سالهای آغازین تأسیس آن ، از اعاظم حکیمان و عارفان معاصر ایران بود. در شرح حال او ، مقالاتی در مجلات مختلف به چاپ رسیده است. اما نگارنده ، که سالهای پایانی حیات آن بزرگوار را درک کرده ، برای نیکداشت یاد و تقدیر از مرتبت علمی و خدمات ایشان در این دانشکده ، نگارش نسبتاً جامع سر...

یکی از بزرگان علم و ادب و حکمت پژوهان در مورد تعامل فرهنگ و تمدن یونان و اسلام چنین گفته است: پس از برخورد فلسفه یونانی با عالم اسلام، حیات عقلانی و روحانی در چهار جریان فرهنگی و عقیدتی در جهان اسلام تبلور یافت. فلسفه مشائی، حکمت اشراقی، کلام، تصوف و عرفان، بازگشت این چهار جریان در موضوع شناخت و معرفت به دو مسأله اساسی برمی گردد است. یکی از تدلال و نظر و دیگری ریاضت و تزکیه و مجاهدت نفسانی. به ...

ابن فارض از بزرگ ترین سرایندگان شعر صوفیانه در ادبیات عرب است؛ از طرفی مولانا خداوندگار عشق و عرفان در ادبیات فارسی است. این دو عارف بزرگ در بسیاری از موضوعات عرفانی تشابه دارند. مولانا و ابن فارض بر این باورند که فنا در نهایت به وحدت می انجامد و وحدت را در فناء فی الله می جویند. آن دو معتقدند برای رسیدن به وحدت، سالک در ابتدا از هستی ظاهــری خود جدا می شود، سپس در معشـوق چنان غرق می شود که خود...

عرفا در سیر و سلوک نفسانی خود مراتب و مقاماتی را طی می‏کنند که هر کدام از آن مراتب، آثار خاص خود را دارد؛ از جمله اینکه عارف وقتی به مشاهدات قلبی رسید و تمثلات رنگین برای او حاصل شد، این تمثلات از مرتبه و مقام او حکایت می‏کند. رنگ از جمله عناصر مهم در زبان نمادین عرفان است که عرفا برای تحلیل معارف و حقایق به‌‌کار می‏گیرند. سالک در مسیر حرکت معنوی خود رنگ‏های مختلف و متفاوتی را شهود می‏کند که به...

ابن فارض از بزرگ‌ترین سرایندگان شعر صوفیانه در ادبیات عرب است؛ از طرفی مولانا خداوندگار عشق و عرفان در ادبیات فارسی است. این دو عارف بزرگ در بسیاری از موضوعات عرفانی تشابه دارند. مولانا و ابن فارض بر این باورند که فنا در نهایت به وحدت می‌انجامد و وحدت را در فناء فی الله می‌جویند. آن دو معتقدند برای رسیدن به وحدت، سالک در ابتدا از هستی ظاهــری خود جدا می‌شود، سپس در معشـوق چنان غرق می‌شود که خود...

از نظر شاه نعمت‌الله ولی، ادراک ذات الهی توسط حس، وهم، خیال و عقل ناممکن است. اما با کشف و مشاهدۀ تام می‌توان به معرفت ذات الهی رسید. معرفت ذات فقط از طریق خود ذات امکان‌پذیر است؛ یعنی ذات الهی توسط غیر نمی‌تواند شناخته شود؛ زیرا غیری وجود ندارد تا بتواند عارف ذات شود. انسان با فنا از وجود مقید خود به ذات حق باقی می‌گردد. اما تعین از انسان کاملاً مرتفع نمی‌شود، فقط شاهد اتصال وجود مقید خویش به و...

در مقاله حاضر، بخشى از کتب عرفانى تحت عنوان «سبب نظم کتاب»  بررسى شده است. بررسى همسانى و همگونى این بخش ها به دقت و توجه فراوان نیاز دارد؛ چنان که در این پژوهش نیز یکسانى آنها در مصباح الارواح  تألیف شمس الدین محمد بردسیرى  و دیگر آثار عرفانى به چشم  می خورد. این بخش از آثار معمولاً با صبحى مبارک، شبى نورانى یا سحرى فرخنده آغاز می شود که نماد لحظه تفکر و مراقبه است. مشخصه هاى این لحظه مبارک، نو...

ادبیات پایداری و مقاومت، فریادِ رسای ملت‌های مظلوم در برابر استعمار و حاکمان ظالم است که شاعران آن را در اشعار خود به تصویر کشیده‌اند. ابوالقاسم عارف قزوینی و معروف رصافی از جملۀ این شاعران در ادبیات معاصر ایران و عراقند که مضامین ادبیات پایداری در سروده‌های سیاسی ـ اجتماعی آن‌ها به‌وضوح مشاهده می‌شود. بنابراین، تحقیق در مضامین سیاسی ـ اجتماعی شعر این دو شاعر اهمیت دارد و بسیار ضروری می‌نماید. د...