حرکت جدیدیّه در ابتدا همچون جریانی فرهنگی و معرفتی در اواخر سدۀ نوزدهم میلادی در میان روشنفکران آسیای میانه عرض هستی کرد و در آغاز سدۀ بیستم همچون جریان اجتماعی و سیاسی اصلاح‌‌خواهانه در تحول و دگرگونی‌های جامعه نقش معینی ایفا کرد. این مقاله با هدف بررسی چیستی این حرکت و معرفی رهبران و طرفداران و نیز مراکز آن به نگارش درآمده است. مسائلی نظیر تربیت جوانان از طریق اصلاح اصول تعلیم و بنیاد مدارسی ب...

امیرعبدالقادر الجزایری چهره‌ی شاخص جنبش اسلامی در الجزایر و مغرب اسلامی در قرن 19 و دوران استعمار فرانسه به شمار می‌رود. وی معلم قرآن و شیخ طریقت قادریه، دارای خاستگاه و تربیت صوفیانه بود. او برای جهاد علیه استعمار فرانسه، قبایل الجزایر را متحد کرد و دست به قیام مسلحانه زد؛ به گونه‌ای که در 1837م فرانسه مجبور شد طی قراردادی به غیر از نوار ساحلی، بقیه‌ی الجزایر را به او بسپارد. این حضور موفق صوف...

موضوع این مقاله بررسی نمونه شَدّهای سه‌گانه‌ی مطرح شده در آثار عبدالقادر مراغی و فرزندش عبدالعزیر است. شَدّ معانی مختلفی داشته که در آثار شخصیت‌های مذکور به معنای کوک سازهای زهی از جمله عود بوده است. این کوک‌ها برآیند نغمات اصلی تعدادی از ادوار نغمگی، یا کوکی برای اداوار ایقاعی بوده‌اند. هدف از شکل‌گیری این گونه‌ها اتوس یا تأثیرگذاری بر مخاطبان از جمله گریه، خواب، خندادن و غیره بوده‌ است. در این تح...

طلسم حیرت یکی از مثنوی‏‌هایبدیع عبدالقادر بیدل دهلوی (1133هـ.ق – 1054هـ.ق) است. بیدل ­در این اثر، در قالب مثنوی و فرم روایی خاص و با زبان تمثیلی– رمزی، به رمزگشایی «طلسم حیرتِ انسان» به‏منزله هستیِ جامع می‏پردازد، تا از رهگذر رمزگشایی این طلسم حیرت­آفرین، به گنج ِمخفیّ حق راه یابد. بیدل به شیوه­ای بدیع، به سبک سینمای...

تا زمانی که یک شاعر یا نویسنده، به اصول و معیارهای پذیرفته­ شده در ادبیّات، که در بستر زمان جاری است، پایبند باشد، سخن یا کلام عادّی و ذهن‌آشنا دارد، امّا همین­که از اصول رایج در ادبیّات خارج شد، در حقیقت سبک تازه­ای را پایه­ریزی کرده­است و در اصطلاح «آشنایی­زدایی» صورت گرفته­است. براساس نظریّه­ی اشکلوفسکی، نظریه­پرداز صورت­گرای روسی، آشنایی­زدایی در ادبیّات، در سه سطح زبان، مفهوم و اَشکال ادبی عمل می...

طریقت قادریه به سبب قدمت از قدیمیترین و بزرگترین سلسله های تصوف و عرفان اسلامی است. این طریقت که به عبدالقادر گیلانی (471-561 هـ ق) منسوب است در پهن? قلمرو کشورهای اسلامی نفوذ و تأثیر بسیاری داشته و همواره به نشر و ترویج اسلام پرداخته است. تصوف و عرفان در فرهنگ اعتقادی و زندگی اجتماعی مردم کردستان جایگاه مهمی دارد. در کردستان تصوف با معرفی طریقت ها قابل بررسی و تبیین است، و طریقت قادریه مهمترین...

چکیده: جامی شاعری است موسیقی¬دان که اشعارش با بسیاری از اصطلاحات و راز و رمزهای موسیقی در آمیخته است. این امر باعث شده بسیاری از اشعارش بدون توجه به معانی موسیقایی واژگان و اصطلاحات آن، غامض به نظر برسد، خصوصاً زمانی که از تغییر مقام¬ها که امروزه به آن مرکب خوانی یا مدولاسیون می¬گویند یا زمانی که از آواز و چگونه تحریر زدن سخن می¬گوید، حتماً باید با آواز و مسائل مربوط به آن از جمله مناسب¬خوانی، م...

صرف‌نظر از آنکه جامعۀ جهانی ابوالمعانی میرزا عبدالقادر بیدل (1644-1721م.) را در گسترة ادبیات فارسی- تاجیکی، با آن ابتکاراتی که دارد، به‌حیث سخنوری بزرگ، محبوب و کم‌نظیر پذیرفته‌ است، گزافه نخواهد بود که از نظر تحقیق و پژوهش همه‌جانبة مختصات آثارش، او را یکی از کم‌شناخته‌ترین ادیبان قلمداد کنیم. ازجملۀ مسئله‌های نسبتاً کم‌‌تحقیق‌شدة ایجادیات بیدل که در این مختصر نگارنده به آن توجه نشان داده، استف...

میرزا عبدالقادر بیدل (۱۶۴۴-۱۷۲۱م.) در تاریخ ادبیات فارس و تاجیک، بی‌شبهه بزرگ‌ترین نمایندة سبک هندی به‌شمار می‌رود که با آثار جاودان خویش سبب رونق بازار اندیشه در میان علاقه‌مندان اشعارش شده است. ازآنجاکه دشواری طرز بیان، پیچیدگی معنی، دشوارفهمی مضمون و درمجموع، دیرآشنایی از‌ مهم‌ترین خاصیت‌های شعر شاعر شمرده می‌شود، تا امروز دربارۀ مسئله‌های مربوط به شناخت طرز سخن و معرفت صحیح کلام او بحث‌های ...

میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی و محمد اقبال لاهوری دو شاعر مشهور ادبیات فارسی تاجیکی هستند که اولی، نمایندة اوج شعر و شاعری در قلمروی شبه‌قارة هند تاریخی و دومی، تمثال موجودیت شعر و شاعری به زبان فارسی پس از تغییر مرزهای تاریخی در آن سرزمین کهن است. میان این دو شاعر توانا مشترکات زیادی را جست‌وجو کردن ممکن است که ازجملة آن‌ها یکی «غم شریکی» است. بعد از تأمل در اشعار میرزا بیدل- برای مثال قسمت‌های آ...