فخر رازی، متکلم و فیلسوف قرن ششم هجری (543-606 ‌ق) آثار بسیاری در حوزه‌های گوناگون معارف عصر خود نوشته است. گذشته از برخی از نظریات بدیع که در آثار منطقی و کلامی و فلسفی او دیده می‌َشود، بسیاری دیگر از نوشته‌های او بر پایۀ منابع دیگری فراهم آمده است که برخی از آنها امروز در دست است و بسیاری از آنها از میان رفته است. تحقیق در این آثار می‌تواند روشن کند که فخر رازی چگونه منابع خود را برمی‌گزیده و ...

تحلیل منطقی متون شامل ضمایر آنافوریک یکی از مهم ترین و داغ ترین مباحث حال حاضر فلسه زبان در جهان به شمار می رود. مشکل این است که پس از چهار دهه کار مداوم در این حوزه، فیلسوفان زبان در ارائه نظریه های موفق برای حل مسائل مربوط به این حوزه ناکام بوده اند دلیل این امر این است که این فلاسفه ابهام را در آنجا که باید، به درستی تشخیص نداده اند. ابهام صفت یا وصف عبارت های زبانی (نظیر کلمات و جملات) نیست...

قاضی عبدالجبار، کلام را منحصر در کلام لفظی می‌داند و معتقد است کلام خداوند، اصوات و حروفی است که او ایجاد می‌کند. این همان کلام لفظیِ مورد اتفاق همگان است. وی آیات قرآن را بهترین نشانه و دلیل بر تکلّم خداوند معرفی می‌کند؛ اما ملاصدرا با این تلقی که کلام، انشای چیزی است که بر نهان متکلم دلالت کند، معتقد است کلام الهی، شامل تمام موجودات و افعال خداوند بوده، خدا به این اعتبار متکلم است. وی در تبیین ...

در قلمرو بحث «زبان و شناخت» ملاصدرا در خصوص چگونگی کسب علم و حصول شناخت، قائل به یک فرآیند و جریان است، که نفس انسانی در این فرآیند فاعلِ فعال و خلاق است. زبان یا کلام، اظهار و اعلانِ باطن متکلم است. قیام کلام به متکلم قیام صدوری است و نه قیام حلولی. فرآیند معرفتی زبان، در یک قوس نزولی، توسط نفس ناطقه انجام می‌شود. در جهت گسترش نظریه زبانی ملاصدرا، از تحلیل تقریر او نسبت به فرآیند زبان غیر دینی ا...

مطالعه و بررسی در سیر مباحث بلاغت نشان می دهد در منابعی نظیر صناعتین و البیان و التبیین، توجه به موضوع اقتضای حال از نخستین تعاریف نقل شده برای بلاغت و از اساسی ترین معیارهای بلاغت کلام و متکلم به شمار رفته است. در دوره های بعد نیز در تألیفات مربوط به حوزه بلاغت چه در آثاری که بر مبنای نقد و تحلیل شعر شاعران گوناگون تألیف شده نظیر الموازنه و الوساطه و چه آثاری که در پی اثبات دلایل اعجاز قرآن بو...

اگر به تاریخ کلام به عنوان شاخه ای از علم کلام بنگریم مطالعه تاریخی رخدادهای کلامی در این میان، جایگاه استواری خواهد داشت. در این پژوهش، سیستانِ تاریخی به عنوان یک ظرف مکانی از جهت فعالیت های کلامی مورد توجه قرار گرفته است. این سرزمین از قرن اول (هجری قمری)، فعالیت کلامیش آغاز شده و تا قرن هفتم ادامه داشته است؛ هدف این پایان نامه چنین است مکاتب کلامی که در این قرون در سیستان فعالیت داشته را بررس...

نوشتار حاضر به بررسی جسم‌انگاری متکلمان در باب نفس پرداخته است. عموم متکلمان به‌جز معدود اشخاصی که با رویکرد عقلی - فلسفی هماهنگ شده‌اند، نفس را جسم می‌دانند؛ این جسم‌انگاری شامل عرضیت نفس، جسم لطیف، جزء لایتجزی و هیکل محسوس می‌باشد. در ادامه بحث، لوازم هریک از این نظریات مورد تحلیل قرار گرفته و سپس به بررسی مبانی فکری ایشان در اتخاذ رویکرد جسم‌انگارانه پرداخته شده است. رویکرد ظاهرگرایانه به نص...

در این تحقیق به بررسی واژه‏بست در گویش لری دره‏شهر و توصیف ویژگی‏های آن پرداخته شد. جایگاه واژه‏بست مربوط به حوزه مطالعات صرفی، و خود صرف در سطح زبانشناسی خرد قرار دارد.هدف از انجام این تحقیق توصیف گویش لری به عنوان یکی از گونه‏های زنده زبان ایرانی می‏باشد که نشان دهنده بخشی از توانش مردم این مرز و بوم است. روش تحقیق میدانی است. جامعه آماری کلیه گویشوران گویش لری دره‏شهر است که از بین گویشوران ...

ساده‌ترین و عمومی‌ترین و به اعتباری مؤثرترین برهان در خداشناسی، برهان نظم است. این برهان به علت عمومی بودن، یعنی گستردگی حوزۀ اقامه‌کنندگان و مخاطبان برهان تا حد تقریباً عموم آدمیان، مورد بی‌دقتی‌هایی در تقریر و فهم و مدعای آن واقع ‌شده است؛ تا آنجا که شبهه‌هایی نابجا بر آن وارد کرده‌اند. استاد مطهری و استاد جوادی آملی دو فیلسوف متکلم و متکلم فیلسوف هستند که دربارة این برهان بحث کرد...