در تعلیمات دینی و اخلاقی میرسیدعلی همدانی رسالۀ «قدوسیه» که به‌لحاظ حجم خُرد و از نظر مظمون برجسته است، مقام ارزنده دارد. این اثر به باب‌ها تقسیم نشده؛ بلکه موضوعات آن پی‌درپی و با تکرار خطابۀ «ای عزیز» بیان می‌شود. زبان این اثر ساده و موجز است و تناسب کلام، سجع، توصیف عالی و واسطه‌های تصویر، منطق گفتار را پرقوت و شیوۀ بیان را جذاب و گوارا کرده است. در رسالۀ «قدوسیه» مسائل اخلاق حمیده در دین مبی...

«جام گیتی‌نما» ابزاری برای یافتن قبله است که در رسالۀ ‌معرفت قبله و بعضی آلات از محمدرضا بن محمدهاشم یزدی (زنده در 1274ق) معرفی شده است. از نوشته‌های او چنین برمی‌آید که او درصدد برآمده است برخی آثار و ابزار به دست آمده از گذشتگان را بررسی و احیا نماید. یکی از ابزارهای مورد توجه محمدرضا یزدی، قبله‌نمایی است که اگر چه او به توصیف جزئیات آن نپرداخته است، با بررسی شیوۀ عرضۀ مطلب و استفادۀ او از رو...

پژوهش‌های فلسفی در باب ذات آزادی انسان (1809) منسجم‌ترین صورت تلاش فردریش شلینگ برای شرح نظام مطلق یا نظام آزادی است. نخستین‌بار در قرن بیستم و با رجوع متأملانۀ مارتین هَیدگر به رسالۀ آزادی و تفسیر چندین‌بارۀ او در سال‌های 1936 و 1941، اهمیت این رساله در تاریخ اندیشۀ غربی آشکار شد. تمرکز هَیدگر بر تفکر شلینگ به‌ویژه با نگارش رسالۀ شلینگ در باب ذات آزادی انسان، پژوهش در ...

در این مقاله به سبک‌شناسی چند رسالۀ برگزیده از خواجه‌عبدالله انصاری پرداخته شده است. توجه به ویژگی‌های  سبک‌شناختی در سده اخیر در میان ادیبان و سخنوران اهمیت فراوانی دارد؛ چراکه سبک ادبی هر نویسنده نمایانگر طریق به تصویر کشیدن اندیشه سخنور و کلید گشایش اسلوب بیان او در افاده معنا به ذهن مخاطب است. نوع الفاظ و ترکیب‌ها و جمله‌بندی‌ها و طرز تعبیر معانی از مؤلفه‌های اساسی سبک ادبی است. خواجه‌عبدال...

هدف پژوهش: هدف این مقاله، تطبیق و بررسی نسخه‌های شناخته شده از فهرست مهرهای شاه‌سلیمان صفوی، و ارائۀ تصحیحی معتبر و مکمل از آنهاست. همچنین، تحلیل محتوای این رساله­ها با استفاده از سایر منابع تحقیقی مربوط از اهداف دیگر این مقاله است. روش/ رویکرد پژوهش: مقالۀ پیش‌رو با ماهیت و روش تحقیق تاریخی-‌‌توصیفی و تطبیقی، و بر پایۀ منشآت و متون دست اول تاریخی و تحقیقی نوشته شده است. یافته‌ها و نتایج پژوهش:...

پس از جنگ ناپل در 1494م، بیماری همه‌گیر ترسناکی در اروپا شایع شد که بعدها سیفلیس نامیده شد. بنا به گزارش بهاءالدوله حسینی نوربخش (پزشک برجستۀ اواخر دورۀ تیموری و اوایل دورۀ صفوی)، مؤلف خلاصة التجارب، که این بیماری را ارمنی‏دانه، آبلۀ فرنگ و آتشک نامیده‌ است، در 904ق/1498م بیماری از سرزمین‌های امپراتوری عثمانی نخست به آذربایجان، عراق عجم و فارس راه یافت و سپس در سراسر ایران شایع گردید. ...

«دنیاگریزی» اولین اصل از اصول سه‌گانۀ فرقۀ یسوعیان است. این اصل در محتوای متنی-تصویری یکی از رسالات مرجع ایشان «وردیکوس‌کریستیانوس» با تمسخر جهان مادی نمود یافته است. دنیاستیزی‌ یسوعی را -نه تنها در «آموزه‌های مسیحی» بلکه- در «فلسفۀ نوافلاطونی» نیز می‌توان جستجو کرد. در فلسفۀ فلوطین، جهان مادی کمترین شأن را نسبت به مراتب هستی دارد و اما موجودات مادی جذبه‌ای ذاتی به‌سوی مبدأ معقول دارند و این جذ...

بخش نخست مقاله به ترجمۀ فارسی قطب‌الدین شیرازی از تحریر اصول اقلیدس، نوشتۀ نصیرالدین طوسی اختصاص دارد و در آن به ضمیمه‌ای که شیرازی به متن افزوده توجه بیشتری شده است. ترجمۀ شیرازی به عنوان بخشی از اثر بزرگ دائرةالمعارف گونۀ او در سده‌های بعد بسیار مورد توجه قرار گرفته و خوانده شده است. نمونه‌ای از تأثیر ضمیمۀ شیرازی بر مقالۀ نخست را می‌توان در شرحی که محمد برکت در قرن نوزدهم بر رسالۀ طوسی نوشته...

درویش محمد، معروف به میرزا‌محمد اردبیلی بیدگلی و متخلص به محقق از علما، عرفا و شاعران سدۀ یازدهم هجری است. از وی چهار رساله و یک کتاب موسوم به ریاض العارفین و منهاج السالکین بر جای مانده است؛ تذکره الذاکرین یکی از این رساله‌هاست که پیش از کتاب یادشده نوشته شده است. از این رساله دو نسخه موجود است: یکی در کتابخانۀ مدرسۀ نمازی خوی و دیگری در کتابخانۀ مدرسه سلطانی کاشان. رسالۀ تذکره الذاکرین ـ به ر...