خدای متعال در آیاتی از جمله آیه 54 نساء، نعمت‌هایی را که از روی فضل به آل‌ابراهیم× عطا نموده، یادآور می‌شود. خدا در آیه یادشده بیان می‌دارد که کتاب، حکمت و ملک عظیمی را به آل‌ابراهیم عطا نموده است. مفسران فریقین معانی یا مصادیق متعددی را برای ملک عظیم ذکر نموده‌اند که در برخی از این معانی با یکدیگر اختلاف‌نظر دارند. روایات فریقین نیز معانی متعددی را برای ملک عظیم بیان کرده‌اند که در این رابطه ر...

نوشتار حاضر با جستاری گسترده در کتب معتبر نحوی و تفسیری و با استناد به آیات قرآن و ویژگی‌های بافتی کلام، قائل به تردید در وجود «واو ثمانیه» در ادب عربی است. دانستنی است که برخی از نحویان و به دنبال آنان برخی از مفسران قرآن حرف واو در این سخن خداوند متعال «التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاکِعُونَ السَّاجِدونَ الآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنکَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللّهِ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ» (توبه/112) و آی...

مطالعات تطبیقی از اتفاقات خجسته‌ای است که در دورة معاصر، علوم انسانی را در نقطة عزیمت برای پیشرفت چشمگیر قرار داده‌است. دانش‌های دینی و از جمله، تفسیر قرآن نیز می‌تواند یکی از جلوه‌های این گونه مطالعات باشد. اندیشة خاص مذهبی مفسران سبب تولید فرآورده‌های تفسیری متفاوت شده، به طوری که تأثیر دو مکتب تشیع و تسنّن بر تفسیر برخی آیات، به‌ویژه آیات کلامی و فقهی، انکارناپذیر است. کاربست رویکرد تطبیقی در...

آیه 24 انفال مشهور به «آیه حیلوله» یکی از بلیغ‌ترین و جامع‌ترین آیات متشابه قرآن است که مشتمل بر معارف عقلی، اعتقادی، اخلاقی و تربیتی و محل معرکه آراء مفسران و اندیشوران قرآنی است. این آیه از سه بخش تشکیل شده که بخش میانی آن؛ یعنی «أَنَّ اللَّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبـِهِ»، مشتمل بر ابهام‌هایی است که مورد توجه مفسران فریقین قرار گرفته و باعث اختلاف‌های شدید میان آنان شده است. در این مقاله، دو دیدگاه کلی:...

به «سنت تغییر» در آیة P... إِنَّ اللَّهَ لا یغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یغَیِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ...O اشاره شده‌است و در دوران معاصر، همواره مورد توجه مفسران اجتماعی نیز بوده‌است. این نوشتار بر آن است تا با روش توصیفی ـ تحلیلی ضمن تبیین دقیق «سنت تغییر» بر اساس آیة 11 سورة رعد، به مقایسة دیدگاه مفسران اجتماعی بپردازد. بررسی دیدگاه‌ها نشان می‌دهد تعریف و تبیین دقیق «سنت تغییر» مبتنی بر تفسیری است که درب...

قرآن کریم در آیات متعددی به فلسفه آفرینش با تعبیر« بالحق» اشاره نموده است. مفسران دیدگاه های گوناگونی را در تبیین فلسفه آفرینش هستی در ذیل آیات دربردارنده این تعبیر بیان داشته اند که به طور کلی عبارت اند از ؛ 1-آفرینش صواب 2-آفرینش با کلام حق 3-آفرینش حکیمانه 4-آفرینش مبتنی بر عدل و انصاف 5- آفرینش هدفدار، که این دیدگاه ها قابل نقد و بررسی اند، که در میان دیدگاه پنجم، با در نظر گرفتن اصل معنایی...

تاریخ ناظر به آیات تاریخی قرآن ، در دو مصداق مشخص، یعنی عهدین و روایات اسرائیلی نمود پیدا کرده است که تحلیل های تاریخی ، مطرح شدن آنها در کنار آیات تاریخی را، مبتنی بر نگرش های یهودی می دانند. بررسی رویکرد مفسران در تفسیر آیات تاریخی، نشان می دهد که رویکردی منفی(حداقلی) نسبت به استفاده از علم تاریخ درتفسیر، در میان مفسران به ویژه معاصران، وجود دارد. "واقع نما بودن" آیات تاریخی ، مبنای مهم تراز ...

دراین مقاله پس از ترجمه ای تفسیرگونه به نثر و نظم از نگارنده، برگزیده ای از تأویلهای عرفانی حروف وکلمات آیه کریمهء بسم الله الرحمن الرحیم از نظر مکتب تفسیری حضرت علی و ائمهء ارجمند شیعه (ع) و عقائد مفسرانی بزرک چون: ابن عباس و خواجه عبدالله و میبدی و قشیری و روزبهان و محیی الدین و ابن الفارض و سعدی و حافظ و مولوی و غیره به همراه شرح و تفسیری منظوم از نگارنده آمده و ضمن مقایسه و مقابله و جرح و ...

چکیده صفات و ویژگی های قرآن کریم، همواره بستر مناسبی جهت اندیشه ورزی و تضارب آراء میان اندیشمندان و مفسران اسلامی بوده است. یکی از این ویژگی ها، جامعیت قرآن است که جزو باورهای بنیادین مسلمانان و از مبانی مهم فهم و تفسیر قرآن به شمار می آید. به تبع جامعیت قرآن، مساله مهم دیگری که مطرح است کیفیت جامعیت قرآن می باشد، بدان جهت که صرف اثبات جامعیت قرآن بدون تبیین کیفیت آن ممکن است در عالم واقع، ذهن...

سرآغاز دین، معرفت خداوند است که اوصافش به کامل ترین شیوه در قرآن بیان شده است. قرآن نیز به عنوان اصلی ترین منبع معرفت شناختی دینی، مورد قبول همة مسلمانان است. تلاش برای بدست ­دادن قواعد و ضوابط تفسیر کلام خداوند، سبب تدوین علوم ادبی در زبان عربی گردید؛ و مفسران،  این علوم را اساس و مبنای تفسیر آیات قرآن قرار دادند. مکاتب کلامی و متکلمان، در مقام اثبات آراء گوناگون، به اصول ادبی استناد کرده و از...