کتابچۀ امتیاز فواید عامه اثری از میرزا ملکم­خان ناظم­الدوله در عرصۀ اقتصادی و مربوط به ایران عصر ناصرالدین شاه است. ملکم در این کتابچه، از امتیازات اعطا شدۀ دولت به تجار تبریز و ضرورت تأسیس کمپانی صحبت می­کند و نحوۀ تأسیس کمپانی را تعلیم می­دهد. کتابچه تاریخ تألیف مشخصی ندارد و ارتباط مباحث آن با وقایع تاریخی چندان روشن نیست. بنابراین، پیوند میان محتوای کتابچه با وقایع تاریخ اقتصادی و نیز زمان ...

دینامیک جمعیت اردک ماهی (esox lucius linnaeus, 1758) با بررسی 537 عدد نمونه در دورۀ یکساله از تیر 1391 تا خرداد 1392 از دو منطقۀ غربی (آبکنار) و شرقی (سرخانکل) تالاب انزلی واقع در جنوب غربی دریای خزر مورد مطالعه قرار گرفت. بیشترین فراوانی این گونه در گروه سنی 2 ساله بدست آمد. میانگین طول چنگالی و وزن در جنس ماده به صورت معنی¬داری بیشتر از جنس نر بود. مقایسۀ پارامترهای رشد بین جنس نر و ماده تفاو...

در عصر ناصری، گسترش روابط با غرب نه‌تنها راهی برای ورود افکار و فنّاوری‌های تازه به ایران گشود، که فرایند چالش‌های سیاسی ـ اقتصادی این دوره در انقلاب مشروطه نمود ‌یافت. در این میان، گذشته از تلاش روشن‌فکران غیر‌حکومتی در اصلاح ساختار سیاسی، در طیف حکومتی نیز ضرورت اصلاحات دل‌مشغولی گروهی از دولت‌مردان به‌شمار می‌رفت. بر این اساس، نقش مرتضی‌قلی ‌خان صنیع‌الدوله از دو رویکرد اهمیت داشت: وجاهت فرهن...

انگشترها، علاوه بر جنبه های زینتی، کاربردهای آیینی و اعتقادی نیز دارند. در فرهنگ اسلامی و ایرانی، به انگشترها و نقوش حک شده روی آن ها اهمیت بسیار داده شده و در دست داشتن انواعی از آن ها مورد تأیید و تأکید علمای دین قرار گرفته است. در دورۀ قاجار، به علت اینکه شاهان قاجار خود را خلیفه و جانشین ائمۀ معصوم و مروج مذهب تشیع در ایران پس از دورۀ صفویه می دانستند، شاهد ثبت واژگان و جملاتی در جهت ترویج ...

اصلاخ خطّ دنیای اسلام یا تغییر آن از مسائل موضوع توجه‌ اندیشمندان ایران دوره‌ی ناصری بود. آن‌ها دشواری‌های خط جهان اسلام را یکی از عوامل عقب‌ماندگی مسلمانان می‌دانستند و اصلاح یا تغییر آن را برای نیل به ترقی ضروری می‌شمردند. میرزا ملکم خان ناظم‌الدوله از برجسته‌ترین نمایندگان جنبش اصلاح خط در دوره‌ی ناصری بود که در چند اثر به مسئله‌ی خط جهان اسلام پرداخته و تأثیر دشواری‌های خط دنیای اسلام را برا...

بررسی موقعیت جغرافیایی استان مرکزی و توجه به جایگاه سیاسی و اجتماعی این خطه از کشور، همچنین مطالعۀ تاریخ این استان به عنوان بخش کوچکی از سرزمین بزرگ ایران اسلامی، خود گویای واقعیت¬های ارزشمندی است که نقاط برجسته¬ای همچون فراهان، آوه یا آبه، کرج ابودلف، خمین و... به سان نقاط درخشانی در آن رخ می نمایند و از جهات مختلفی می¬تواند در کانون توجه علاقه¬مندان به مطالعات تاریخی قرار گیرد. ورود اسلام به...

بسیاری از شرح حال ها و سفرنامه های دورة قاجار، تغییراتی تدریجی را در فرهنگ زندگی خانواده های اعیانی تهران به ویژه از اواسط دورة ناصری گزارش داده اند. برخی از این تغییرات، تعریف نقش زن در خانواده را به تدریج تغییر داد. هدف این مقاله، بررسیِ چگونگیِ تغییرِ کالبد، تزییناتِ نقاشی و ساختارِ خانه بر اساس بازتعریفِ نقش زن در تهران دورة قاجار است. از آنجایی که ملاحظة جایگاه زنان در بافت و زمینة دورة قاجار، ب...

دولت، در تاریخ معاصر ایران، یکی از مهم‌ترین نهادهایی بود که در گفتمان تجددخواهی مورد توجه قرار گرفت و خیلی زود، تحول در آن، ذهن نوگرایان ایرانی را مشغول کرد. نخستین تلاش‌ها برای تحول در آن، با گفتمان «دولت مستقل منظم» توسط مَلکَم خان در دورۀ ناصرالدین شاه صورت‌بندی شد و به سرانجامی نرسید و در حد طرح باقی ماند، اما این ایده به‌جا ماند که بدون داشتن دولتی قدرتمند، نمی‌توان متجدد بود. این ایده، در گ...

علمای شیعه از دوران قبل از ناصرالدین شاه به عنوان تنها ملجاء وپناهگاه توده مردم ایران به حساب می آمدندوبراساس شرایط خاص سیاسی واجتماعی قدرت آنها دارای فراز نشیب های فراوانی بوده است.اما با حکومت طولانی مئت ناصرالدین شاه، که تحقیقاً نیم قرن (50سال)به طول انجامیدعلمای شیعه،نه تنها در بین مردم به مسائل شرعی وعرفی می پرداختندوبرای حفظ استقلال ایران در مقابل اجانب بخصوص دول انگلستان وروسیه وبیداری مر...

سلطنت پنجاه ساله ناصرالدین شاه را می توان نقطه عطف آشنایی ایرانیان با مفاهیم و ارزشهای غربی و اقتباس از تجدد دانست. در این دوره با نوعی پارادوکس مواجه می شویم: ازیکسو استبداد سنتی گفتمان سیاسی مسلط بر جامعه است، از سوی دیگر به واسطه مراودات ایرانیان با غرب، و ورود مظاهر مدرنیته، گروه های صاحب اندیشه ای (منورالفکرها )پدید آمدند که دست به انتشار روزنامه های فارسی زبان در خارج از کشور زدند، در این...