ایرانیان در گذشته، مانند بیشتر اقوام، خورشید و اختران را با تأمل و اندیشه می‌نگریستند. به این علت، دربارۀ آسمان ـ که بخشی از فرهنگ و اساطیررا تشکیل می‌دهد ـ باورها و تفکراتی به ادبیات راه پیدا کرد و ادیبان فارسی‌زبان کم‌وبیش با علم نجوم آشنا شدند و اصطلاحات و تعبیرهای این دانش را وارد شعر و نثر کردند، تا جایی که نام ستارگان، سیارات، صورت‌های فلکی، ... وگرایش‌های ذهنی عامه دربارۀ آنها، سراسر ادب...

همچنان که دقت طول ها و زوایای مشاهده شده از عوامل اصلی دقت نهایی یک کار در نقشه­ برداری می­ باشد، توجیه شبکه نیز نقش عمده­ ای را در این میان ایفا می کند. توجیه شبکه نسبت به شمال واقعی، کار ساده­ای بوده دارای مزایای بسیار است. اگر این عمل (توجیه شبکه) با مشاهدات نجومی صورت گیرد، میبایست نقشه ­بردار از تمام منابع خطای موجود در توجیه شبکه آگاهی داشته و این مطلب را درک کند که هر قدر هم طول ها و زوا...

منظور از جغرافیای ریاضی بخشی از آثار نجومی است که موضوع آن تحدید و توصیف بخش آباد زمین، روش تقسیم آن براساس عرض جغرافیایی و چگونگی پدیداری آسمان در عرض‌های جغرافیایی مختلفِ آن است. این بخش در مجسطی در فصل پایانی مقالۀ اول و در مقالۀ دوم آمده است و مطالب آن در قالب محاسبات ریاضی و بر پایۀ هندسۀ کره، تدوین شده‌اند. در آثار نجومی دورۀ اسلامی، حسب تقسیم آنها به زیج‌ها و کتاب‌های هیئت، این بخش را ذیل...

پژوهش حاضر با استفاده از روشتحلیلاسنادی، ابتدا به ترسیم مضرّات رسانه های دیجیتالی اقدام نموده، سپس با بهره گیری از آیات قرآن کریم به ارائه راهکارهایی در جهت مصون سازی جامعه از مضرّات مذکور پرداخته است. یافته ها نشان داد که مضرّات رسانه های نوین را می توان در ابعاد فردی (روحی ـ روانی)، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی مورد بررسی قرار داد. عمده ترین راهکارهای مأخوذ از قرآن کریم در خصوص دفع مضرّات مذک...

بر اساس یافته های موجود می توان مفاهیم و دلالت های عینی و ضمنی را در باره ی عموم عکس ها به کار گرفت. این جُستار در تلاش است چگونگی ساخت و کارکردهای متفاوت این دلالت را در برخی از نمونه‌ عکس‌های معروف و تعداد کمی عکس معمولی تحلیل کند. در این پژوهش، نگارنده با تعیین متغیرهای مؤثر، طرح دیدگاه‌های مهم در این زمینه، تحلیل فرمی عکس‌های نمونه و تجمیع آن‌ها در فرایند استقرایی نشان می دهد که آن‌چه را در ...

در نجوم دورة اسلامی، بین الطلوعین نجومی را «صبح صادق» می نامیدند. در احکام اسلامی، رؤیت این پدیده، شاخص شروعِ وقت نماز صبح است. همچنین گزارش هایی دربارة رؤیت پذیر بودن هاله ای کم نور به شکلی کشیده پیش از صبح صادق، که «صبح کاذب» نامیده می شد، [از دورة اسلامی] بر جای مانده است. اخترشناسی جدید علت صبح کاذب را بازتاب نورخورشید از ذرات غبار بین سیاره ای می داند و آن را نور منطقة البروجی می نامد؛ زیرا...

سلطان از جمله مفاهیمی است که از قرن چهارم هجری در ادبیات سیاسی جهان اسلام رواج بسیار یافته و بیشتر شخص حاکم و گاه سلطنت را متبادر می سازد.با این همه، اصطلاح سلطان تا قرن چهارم، تحولات مفهومی و مصداقی بسیاری پیدا کرده و پس از سقوط خلافت و ضعف دولت های مستقل و نیمه مستقل اسلامی در شرق،دلالت های علمی و عرفانی نیز یافته است.در این پژوهش، با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی، فرایند تحولات مفهومی و مصدا...

جهت تعیین زمان آغاز تابستان در هر سال، تغییر رفتار روزانه جت بصورت تصویری و عددی مورد پایش قرار گرفت. در بررسی رفتار روزانه جت، میزان جابجایی عرضی هسته جت و شدت جریان، معیارهای اصلی جهت تشخیص تغییر الگوی گردش و آغاز فصل تابستان تعیین گردید. پردازش داده ها در دو آستانه زمانی، شامل زمان آغاز پرش و زمان خاتمه پرش صورت گرفت. یافته ها بیانگر آن است که در منطقه خاورمیانه، آغاز واقعی تابستان -بر اساس ...

بنابر مستندات موجود، معماران‌ در گذشته، علاوه بر دانش معماری، واقف به احکام نجوم نیز بوده‌اند؛ و در طرح‌ریزی بناها و شهرهای باستانی، غالباً با منجّمین همکاری داشته‌اند. نمونه‌های متنوعی از ملاحظات خورشیدی، هنگام ساختِ آتشکده‌ها، کاخ‌ها و شهرهای مدوّر در عهد ساسانی گزارش شده است؛ بدین‌صورت که امکان تشخیص زمان تغییر فصول در آن‌ها فراهم می‌آمده است. فقدان آگاهی‌های لازم برای تشخیص خصیصه‌های نجومیِ ابنی...