شناخت وجود و موجود، دل مشغولیِ دیرپای و اصلی انسان است. هستی شناسی اسطوره ای، گونه ای از تلاش آدمی در این زمینه است که تأثیر ماندگاری بر پیدایی و پرورش افکار و کنش های بشر داشته است. در اسطوره، بر حَسَب برخی اصول مسلّم، از رهگذر «مینوی ساختن گیتی» یا «گیتیانه کردن مینو» به صورت بندی نظام هستی شناختی اقدام می شود. مطابقت و عینیّت گیتی با مینو، حضور و تجلی خدایان به مثابه عوامل تقدس و در نتیجه، واقعیّت...

زبان، فرهنگ و تمدن جنوب هند تا به امروز چنان از اهمیت خاصی برخوردار است که بسیاری از دین شناسان، باستان شناسان، زبان شناسان و مردم شناسان به جستجوی رگه های اصلی زندگانی این تمدن دیرینه می پردازند. امروزه پژوهشگران تمدن های گوناگون کوشش نموده اند تا بن مایه های مشترک تمدن و فرهنگ خود را به گونه ای با دراویدیانی که آیین های دینی آنها بر فرهنگ و تمدن آریایی نیز تاثیرگذارد، پیوند دهند و به همین جهت...

هنر نمایش در هند پیشینه‌ای کهن دارد. ادبیات نمایشی سنسکریت در بستر سنتی منظم شکل گرفته و تا سده‌های متمادی تداوم یافته است. خاستگاه‌های اصلی این هنر در شبه قاره عبارتند ‌از سرودهایی گفتگووار در وداها، مناسک ودایی و سنت حماسه‌خوانی‌، و هنرهای مرتبطی چون رقص و موسیقی نیز در پیدایش و گسترش آن مؤثر بـوده‌اند. ممکن است نمـایـش‌های یونانی نیز بر ادبیات نمایشی سنسکریت اثری گذاشته باشد. در بررسی مختصر ...

هدف این مقاله بررسی نظام طبقاتی کاست، در ریگ ودا و اوستا در دو جامعه باستانی هند و ایران می‌باشد. تصور این که بین آریایی­های مهاجر هیچ و نه نظام طبقاتی وجود نداشته است، مشکل به نظر می­رسد؛چون سرودهای ریگ ودا و سروده­های اوستا به سه طبقه مجزا اشاره دارند. این طبقات در ریگ ودا به نام­های برهمن (روحانیان)، راجانیه (پادشاهان و اشراف)، وایزیه «وایسیاها» (کشاورزان، صنعتگران) بیان شده­اند. همچنین این ...

یکی از دلایل همیشگی پژوهشی بر روی اساطیر، اهمیت آن در مطالعات فرهنگی است، چرا که اسطوره و فرهنگ هیچ گاه از هم جدا نبوده اند و بیهوده نیست که شادروان دکتر بهار گفته است: ( در واقع آنچه امروز فرهنگ می نامیم در جهان باستان برابر اسطوره و آیین بوده است. بنابراین فرهنگ امروز بشری، بدون شک وامدار دوران اساطیر است، دورانی که اگر چه پایان یافت اما روح آن در ساختار اجتماعی و فرهنگی دوران تاریخی کالبدینه...

این مقاله به گونه­شناسی تطبیقی نقش­مایة «خدای ایستاده بر حیوان» در هنرهای باستانی بین­النهرین و آسیای صغیر می­پردازد و توجه ویژة خود را به تمدن­ هیتی از آسیای صغیر و تمدن­های سومر، بابل و آشور از بین­النهرین معطوف کرده است. تحلیلیافته­ها نشان می­دهد که وجوه اشتراک صورت­بندی این نقش در تمدن­های مذکور عبارت­اند از: 1- والامقام بودن خدایانی که این­گونه تصویر شده­اند؛ 2- استفاده از این نقش برای تسر...

برای کنار گذاشتن تفسیر آنامنسیس افلاطون به فطری گرایی که مفهوم آن در اصل به فلسفه جدید غربی تعلق دارد دو شاهد گویا در دو رساله افلاطون یعنی در فایدروس و جمهوری یافته می شود آنچه افلاطون اسطوره گردش ارواح با خدایان در فایدروس و تمثیل مشهور غار در جمهوری را به آن تطبیق می کند به خوبی چنانکه در این مقاله خواهیم دید نشان می دهد که افلاطون هرگز تصوری از آنچه بعضی فیلسوفان جدید و حتی معاصر غربی به را...

هدف از پژوهش حاضر دریافت ابعاد و شیوه‌‌های ظهور مقولۀ زمان از دیدگاه کهن‌الگویی در دیوان حافظ است. زمان، مفهومی گسترده، عمیق و تا حدود بسیار زیادی ناشناخته و کهن‌ است که از آغاز آفرینش، ذهن بشر را به خود مشغول کرده و در فرهنگ ایران و جهان سابقه‌ای بسیار طولانی دارد؛ به گونه‌ای که گاه در برخی باورهای کهن، زمان را یکی از خدایان یا حتی خدای خدایان می‌دانسته‌اند. ازل، ابد، نامیرایی، جاودانگی، عهد ا...

این مقال در مجالی مغتنم می کوشد با روش دین پژوهی و به شیوه ی توصیف و تحلیل، هسته ی حماسه ی بهارات را به بازگفت آورد. بی گمان طرح چنین مسئله ای نیاز به بررسی تحلیلی حماسه و نیز معرفی جایگاه متن مهابارات این بزرگترین حماسه ی هندوستان دارد. بررسی این متن بیانگر آن است که همچون حماسه های باستانی دیگر این خدایان و آدمیان هستند که در رزمی آشکار به نبرد برمی خیزند تا در یک جنگ تمام عیار که به گونه ی ...

منات، لات و عزی از شمار آن دسته از انگاره‌های جاهلی هستند که در قرآن کریم ذکر شده‌اند و در طی تاریخ، توجه قرآن‌پژوهان از طیف‌های مختلف را به خود جلب کرده‌اند. در حالیکه انگارۀ رایج در مورد ایشان، شناسایی این خدایان جاهلی به مثابۀ بنات الله یا دختران خداوند است؛ در غالب قریب به اتفاق منابع متقدم اسلامی چنین ماهیت‌دهی مشاهده نمی‌شود و حتی بنات الله به ملائکه تصریح گردیده‌اند. در این مطالعه بناست ...