تفسیری که ملاصدرا از داستان آدم(ع) در قرآن کریم عرضه کرده، بر پیش فرض ها و مبانی فلسفی و معرفتی خاصّی مبتنی است. بررسی زبان قرآن و مبانی فلسفی و معرفتی ملاصدرا در تفسیر، با محوریّت تفسیر قصّه آدم، از اهداف این مقاله است. از دیدگاه ملاصدرا، زبان قرآن در قصّه آدم، زبان معرفت بخش؛ و قصّه، مشتمل بر ویژگی های به ظاهر متضاد است. تفسیر باطنی با حفظ ظاهر، تمثیلی بودن در عین تاریخی نگری، از ویژگی­های تفسیر و...

شکل گیری مکتب علمی اصفهان نقطه عطف در تاریخ اندیشه کلامی شیعه عصر صفوی است و در کنار پیدایش حکمت متعالیه ، کلام اسلامی جایگاه ممتازی یافت و زمینه رشد و گسترش مباحث کلامی شیعه را در غالب سه رویکرد فراهم آورد. «کلام فلسفی» در مکتب اصفهان، بر رویکردهای دیگر کلامی ، تقدم زمانی داشت و اوج آن در آثار و آراء فیاض لاهیجی تبلور یافت و این شاگرد برجسته صدرا، به نوعی تحت تأثیر اندیشه مشاء ، آثار کلامی خود...

هستی‌شناسی قوه خیال و اثبات کارکردهای ادراکی آن، یکی از اساسی‌ترین معضلات علمی در علم‌النفس فلسفی است و هر یک از مکاتب مشاء و اشراق و حکمت متعالیه، رویکردهای متفاوتی درباره تجرد یا مادی‌انگاری خیال، مدرک‌بودن و ماهیت صور خیالی برگزیده‌اند. در مقاله حاضر، هستی‌شناسی خیال از دیدگاه حسن‌زاده آملی بررسی شده است. خیال در دیدگاه وی، صرفاً در قوه‌ای باطنی که حا...

تبیین صفات فعل خداوند به نحوی که انتساب آنها به خداوند با اعتقاد به بساطت مطلق او سازگار باشد یکی از مهمترین مسائل کلامی و اعتقادی ادیان توحیدی است که حل آن بدون در نظر گرفتن مبانی منطقی و فلسفی میسر نخواهد شد. در این مقاله سعی شده است تا با استفاده از معنای خاصی که از وجود و وجود رابط در حکمت متعالیه شده است، نحوه­ی موجودیت این صفات بررسی شود. صدرا تقسیم سه گانه­ی وجود را تغییر داده و وجود راب...

عدم تجرد نفس حیوانی و به طریق اولی نفس نباتی در حکمت مشاء مسلم گرفته شد، اما صدرالمتالهین به اثبات تجرد نفس حیوانی موفق شد، ولی برهان روشنی در اثبات تجرد نفس نباتی اقامه نکرده است؛ با این حال می توان از مطاوی کلمات و اصول فلسفه او تجرد نفوس نباتی را دریافت کرد. اوتصریح دارد که نفس نباتی بهره ای از ملکوت دارد. ملارجبعلی تبریزی حکیم مشایی است، و با اقامه برهان حرکت، تجرد نفس نباتی را اثبات ...

شاید بتوان مهم‌ترین بحث از مباحث کلام، فلسفه و عرفان نظری را، بحث دربارة توحید و حقیقت آن دانست. در این بین دیدگاه‌ها و اختلاف‌نظرهای بسیاری بین اهل کلام و فلاسفه و عرفا وجود دارد که کتاب‌های بسیاری در این عرصه به آنها اختصاص داده شده است. اهل کلام و فلاسفۀ مشاء، به بینونت خالق و مخلوق رأی داده‌اند؛ متفکران اشراقی به نوعی وحدت معتقدند که کثرت را شامل می‌شود. مؤسس حکمت متعالیه به تبع فهلویون، وح...

عقل از مسائل بنیادی در فلسف? مشاء است. رویکرد فارابی به عنوان حکیم مسلمان ایرانی با اندیش? شرقی، و اسکندر افرودیسی به عنوان حکیم یونانی و غربی، به آن نیز از مسائل مهمی است که می‌تواند از وجوه تمایز و افتراق فلسف? مشائی ارسطویی و حکمت اسلامی محسوب شود. این پژوهش بر طبق سنت روش‌شناسی مطالعات تطبیقی به تحلیل و تطبیق رسال? عقل این دو حکیم می‌پردازد. بر اساس نظر اسکندر، عقل (در رسال? نفس ارسطو) سه ن...

فلسفه‌ی اشراق به‌مثابه حدفاصل فلسفه‌ی ابن سینا و ملاصدرا، از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. از این رو هر کتابی که بخواهد تلاش خود را معطوف به معرفی و تحلیل آن سازد، در خور بررسی و نقد است. نویسنده در کتاب پیش‏روپس از تبیین زمینه‌ی پیدایش فلسفه‎ی اشراقی – استدلالیِ شیخ اشراق، با زندگی‌نامه، آثار و روش فلسفی وی آغاز کرده است. آنگاه به نقدهای شیخ اشراق بر فلسفه‎ی مشاء پرداخته و سپس به دو حوزه‎ی معرفت...

«علم به امور مادی» نزد حکیمان مسلمان مساله ای سابقه دار و مهم بوده و کمتر حکیمی را می توان یافت که در این مساله ورود نکرده باشد. مراد از «مادی» هر آن چیزی است که متقوم به ماده باشد.حکمای اسلامی در خصوص این علم به دو گروه عمده تقسیم شده اند؛ حکمای مشاء واغلب اصحاب حکمت متعالیه خصوصا صدر المتالهین در بسیاری از آثار خود،مدافع حصولی بودن این علم در مورد انسان می باشند که بر اساس آن هنگام ادراک حسی ...