«مثنوی معنوی» مولوی، متضمّن عمیق‌‌ترین مباحث خداشناسی، هستی ‌شناسی، انسان ‌شناسی و ... است. این کتاب که حاصل جمیع تجارب عارفانه و صوفیانه در سنّت اسلامی است، در حقیقت حکایت یک نوع‌ سفرنامه معنوی و تجربه شخصی است که در ضمنِ یک رشته تعالیم و مفاهیم عرفانی به تصویر کشیده شده است. دو مبحث «عشق» و «فنا» از جمله آن مفاهیمی هستند که مولانا در «مثنوی» به آن‌ها پرداخته است. نوشتار حاضر به...

ابو عثمان حیری و عبداللّه منازل دو تن از بنیان گذاران و رواج دهندگان طریق? ملامت در نیشابورِ قرن سوم و چهارم بوده اند. چون ملامتیّه اعتقادی به نوشتن نداشته اند، اقوال و حکایت های اندکی از این دو تن به جا مانده که دیگران از آنها نقل کرده اند. با بررسی آنچه در منابع کهن و کتاب های عرفانی و تاریخی و ادبی از این دو پیر ملامت آمده، آگاهی هایی دربار? زندگی و خانواد? آنها به دست داده ایم. با تأمّل در سخنا...

علامه محمد اقبال لاهوری از چهر ه های برجسته ی سیاسی- اجتماعی شبه قاره ی هند است. او آخرین شاعر پارسی گوی شبه قاره و علاقه مند به ایران و زبان فارسی است. در کنار چهره ای سیاسی-اجتماعی و فلسفی شاعری توانا است که بعضی اندیشه های خود را در قالب شعر به زبان فارسی سروده است. شهرت او به عنوان یک فیلسوف و فعال سیاسی- اجتماعی باعث شده است که اگر پژوهشی در اشعارش قرار گیرد، از جنبه ی محتوایی باشد؛ بنابرا...

چکیده خلق اثر داستانی بدون طرح شخصیت ها هرگز امکان پذیر نیست. بنابراین شخصیت ها را باید پایه ای دانست که ساختمان اثر داستانی بر آن بنا می شود. هر چه این پایه مستحکم تر باشد بنا نیز دیرپاتر خواهد بود. از این رو میزان دوام و نفوذ هر اثر ادبی بسته به نحوه و عمق پردازش عنصر شخصیت در حکایت ها و داستان هاست. عطار شاعر عارفی است که بیشترین قصه ها و حکایت ها را در آثار خود دارد. هدف او از این قصه ها...

حدیقه‎الحقیقه سنایی منظومه‎ای است عرفانی که در قالب داستان‎ها و حکایات و تمثیل‎ها به آموزش تعالیم دینی و اخلاقی می‎پردازد. این اثر از متون عرفانی است که ایجاز و سادگی خصیصۀ عمدۀ آن است. بنابراین پژوهش حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از ابزارکتابخانه‌ای انجام گرفته، بر آن است تا نظام پردازش داستان‎های حدیقه‎الحقیقۀ سنایی غزنوی، خصوصاً حکایت‎های کوتاه آن را با الگو قراردادن ویژگی کمینه‎...

یکی از مواردی که همواره در ادبیات ما مورد توجه بوده نکات اخلاقی بوده و بسیاری از شاعران و نویسندگان به بیان نکات اخلاقی پرداخته اند. و کتاب های عرفانی ما نیز به نوعی نکات اخلاقی در خود دارند از جمله کتاب سعادت نامه که شامل نکات عرفانی بسیاری بوده ولی با این حال حکایت های آن متضمن آموزه های اخلاقی نیز می باشد که می تواند قابل مقایسه با کتاب تعلیمی بوستان سعدی قرار گیرد. سوالی که مطرح است این اس...

شیخ نجیب الدین رضا از اقطاب بزرگ سلسله ی ذهبیه-به ویژه در عصر صفویه- است که با وجود اُمّی بودن، آثار ارزشمندی را از خود به یادگار گذاشته است. مثنوی سبع المثانی او هم چون منشوری عرفانی است که بر اقطاب و خلفای بعد از او تأثیر عمیقی بر جای گذاشته است. تأثیر اندیشه های عرفانی مولانا را در این اثر به ویژه در حکایت بلند «شهروان معتبر» به وضوح می توان دید. پس از موذن خراسانی نقش شیخ در تبلیغ اندیشه های ...

ادبیات عامیانه( (folklore literatureاصطلاحی است که بر ادبیات توده، شفاهی و فولکلور اطلاق می­شود و انواع داستان، افسانه، قصه، حکایت، تمثیل ، ضرب­المثل، ترانه و متل را در بر می­گیرد. ادبیات عامیانه با متون متصوفه و عرفا در مواردی پیوند می­یابد. مطالعه و تحقیق متون عرفانی از این جهت، هم به بازیابی انواع ادبی عام کمک می­کند و هم کیفیت درک متون را بهبود می­بخشد. مقالات شمس تبریزی از جمله متون عرفانی...

رمان «جزیره سرگردانی» با محوریت عنصر شخصیت، دارای یک طرح شخصیت محور است. در این اثر، تنها حوادث بیرونی داستان نیستند که جریان رمان را پیش می­ برند، بلکه همزمان با حوادث بیرونی، بیان دیدگاه­ها و نگرش ­های دینی و اعتقادی شخصیت­ های داستان و کنش ­های پی­درپی اندیشگانی، طرح داستان را گسترش می­ دهد. در این رمان، سه نوع دیدگاه و نگرش مختلف نسبت به عرفان در دنیای مدرن وجود دارد: نگرش سنتی و مقلدانه که...

بیدل دهلوی از گویندگان بزرگ شعر عرفانی در شبه قاره است که سبک هندی را از تنگنای صورت، به فراخنای معرفت رسانید. شعر میرزا عبدالقادر بیدل در عرصه غزل، ادامه  تفکر مولانا جلال الدین محمد بلخی در عرصة شمسیات اوست. هدف از نگارش این مقاله معرفی بیدل در عرصة غزل عرفانی است. در نظر بیدل، همه تعینات و کثرت­ها، در سیر رجوعی و عروجی انسان به وحدت باز می­گردد و در سیر نزولی او یعنی سفر از حق به خلق، همه کث...