در تفاسیر قرآن رویکردهای مختلفی درباره‌ی میزان و نحوه‌ی بهره گیری از حدیث مشاهده می‌شود. در تفسیرهای عرفانی این امر از جنبه های مختلفی مانند میزان تأثیر گرایش مفسر در گزینش و فهم روایات تفسیری، اهمیت بیش‌تری دارد. به همین جهت، تعیین جایگاه و کارکرد حدیث در این تفاسیر می تواند به عنوان سنجه‌ای برای تعیین میزان اعتبار آن‌ها درنظر گرفته شود. در این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی گردآوری شده، ...

حدیث اوائل با سه شاخه روایی ِعقل، قلم و نور نبی دست‌کم در سه دسته از متون حدیثی و تفسیری، متون فلسفی و متون ادبیات عرفانی بازتاب گسترده‌ای یافته است. در دو دستة نخست، مقصود اصلی، تعیین و تبیین نخستین مخلوق و کیفیت صدور آن از واحد است. در دستة سوم هم این حدیث بیشتر بازتاب ذوقی و ادبی پیدا کرده و اغلب بر پایة دو شاخه از حدیث، یعنی نور محمدی و عقل کلی (عقل اول) شکل گرفته است. در دستة سوم، بازتاب ای...

بررسی و تامل در احوال راویان حدیث نزد محدثان، همواره یکی از مهمترین راههای ارزیابی و شناخت حدیث بوده است. اما چه بسا که برای عبارت نادرتی، سند صحیحی جعل کرده و بر ساخته باشند، در این صورت نقد سند به تنهایی نمی تواند کارساز باشد. از این رو نقد متن به عنوان مهمترین راه ارزیابی حدیث لازم می آید. در این نوشتار برآنیم که یکی از احادیث کتابهای حدیثی اهل سنت را نقد و بررسی کنیم.

چکیده حدیث به عنوان دومین منبع معارف اسلامی بعد از قرآن از اهمیت والایی برخوردار است، به طوری که در تبیین آیات قرآن و احکام الهی و فهم بهتر دین نقش اساسی دارد. استناد به حدیث به عنوان یک منبع دینی، آن‏گاه سزاوار است که از صدور آن اطمینان حاصل گردد وگرنه، هرگاه در صدورش شک و تردید رود، نمی‏توان بدان استناد جست. حدیث از زمان پیامبر? مورد هجوم آسیب هایی همچون جعل، وضع و تحریف، نقل به معنای نادرس...

حدیث پژوهی عالمان شیعی، چون دیگر گستره های مطالعات دینی ایشان، از مبانی و پیش فرض های مختلفی اثر می پذیرد. در این میان، مبانی کلامی، به خصوص در موضوع امامت، اهمیّتی ویژه می یابند؛ چه از بنیادی ترین مسائل عقیدتی در میان شیعه است. شیخ مفید به عنوان متکلّمی در مرحله گذار از نصّ گرایی به عقل گرایی، اثر گذار در شکل گیری نظام کنونی کلام شیعه و پر کار و پر تألیف، نمونه ای دقیق برای بر نمودن آثار مبانی ام...

چگونگی رابطۀ بین حدیث و عرفان، همواره یکی از محورهای قابل بررسی حدیث پژوهان بوده است. با اینکه عارفان در مقام فهم آموزه های دینی، به ویژه در حوزۀ تفسیر قرآن، بر کشف و شهود تکیه می کنند، کسانی از آنان به حدیث به عنوان یک منبع شناخت در تبیین آموزه های عرفانی توجه خاصی داشته وآن را در آثار خود به کار برده اند. نجم الدین رازی به خصوص با عنایت به مبانی عرفانی ویژۀ خود در مقایسه با برخی عارفان دیگر، ...

از آنجا که قرآن و احادیث نبوی دو خاستگاه اصیل معارف عرفان اسلامی هستند، اهل طریقت برای دست­یافتن به مطالب بلند، در باطن آن‌ها غور کرده­اند و افزون بر آن دو، با تأمل در احادیث قدسی منقول از نبی اکرم (ص) به معارف والایی دست یافته‌اند. یکی از آن احادیث، حدیث قدسی قبا است. در متون عرفانی به روایت از پیامبر روایت شده است: «اولیائی تحت قبائی لایعرفهم غیری.» از آن رهگذر که نسبت­دادن حدیث به پیامبر (ص)...

درحدیث است که رسول خدا (ص)فرمودند((ان الله خلق آدم علی صورته )) یعنی خدای آدمیان را بر صورت خود آفریده است . این حدیث که مشهور به حدیث صورت است از دیرباز محل اختلاف اهل نظر گردیده و هرکس فراخور فهم و بینش و ظرفیت خود درباره آن اظهار نظر کرده است ‘ برخی با ظاهر بینی با استناد به این حدیث و مانند آن در ورطه تشبیه گرفتار آمده و به کافران پیوسته اند ‘ گروهی نیز با پای چوبین در این وادی گام نهاده ا...

از نظر مسلمانان حدیث یکی از مهم‌ترین منابع آموزه‌های دینی و احکام شرع به شمار می‌آید و اعتبار حدیث به‌معنای صحت انتساب آن به قائل اصلی‌اش است. بنابراین، عالمان مسلمان به بررسی صحت احادیث ‌پرداخته‌اند نه تعیین تاریخ پیدایش آنها. با این‌حال صحیح یا جعلی شمردن یک حدیث توسط عالمان، تلویحاً با مسئلۀ تاریخ‌گذاری روایات ارتباط دارد. صحیح شمردن یعنی پذیرش صدور در زمان گویندۀ اصلی سخن؛ اما در حکم به جعلی...