دیدگاه کلامی مولوی با دیدگاه عرفانی او در باب جبر تفاوت دارد. او از منتقدان جبر کلامی، و از مدافعان جبر عرفانی است. مولوی دیدگاه اهل جبر نکوهیده را، به دلیل نتایج نامطلوب دنیوی و اخروی آن، نمی‌پذیرد ولی جبر در مفهوم عرفانی رضا و معیّت با حق و توحید افعالی را قبول دارد. نفس‌پرستی، دنیاگرایی و حقیقت‌ستیزی را از دلایل نقد و ردّ جبر نکوهش شده‌ی اهل جبر، و خداگرایی، حقیقت‌طلبی و نفس‌ستیزی را از دلایل ...

این مقاله به بررسی سازگاری یا ناسازگاری اصل اختیار با اصل علیت فلسفه و قانون موجبیت«دترمینیسم» فیزیک می­پردازد. نویسنده نخست به تعریف و تبیین حقیقت اختیارو جبر پرداخته، آنگاه شبهات مدعیان تعارض اختیار با اصل علیت (جبر علی و معلولی، استحاله ترجیح بلامرجح و تسلسل اراده­ها) را  تحلیل و نقد می­نماید. بخش آخر مقاله به بررسی و مقایسه قانون دترمینیسم فیزیک کلاسیک و قوانین آماری و اصل کوانتوم فیزیک جدی...

سبک و شیوه هر یک از شاعران در اشعارشان نهفته است. با مطالعه و بررسی آثار و اشعار شاعران می توان به شیوه سرایش آنان پی برد. بی­گمان برای شناخت شیوه شاعری خیام نیز باید در رباعیات وی تأمّل کنیم. هر چند وجود رباعیاتی که دیگران به خیام نسبت داده اند کار را بر پژوهنده دشوار می سازد، ولی به هر روی بهترین مأخذ برای بررسی سبک و شیوه شاعری خیام، رباعیاتی است که از وی به یادگار مانده است. از آن جا که یکی ...

الیوربایرن در سال ‎1847‎ در جریان ویرایش کتاب‌های اصول اقلیدس، زبان تصویری را پایه گذاری کرد. زبان تصویری، ساختار مناسبی برای توصیف هندسی راه حل خیام برای حل معادلات درجه سوم فراهم می آورد. به کمک روش منحصر به فرد تصویرنگاری بایرن، یکی از سازه‌های خیام را بازسازی می‌کنیم. نمایش گرافیکی جدیدی که ساختیم به نمایش جبری وابسته نیست و بیشتر روی ارائه تصوری هندسی از چگونگی استفاده خیام از نسبت، مقاطع ...

در میان پژوهشهای مربوط به خیام، تحقیق در رباعیّات خیامانۀ دیگر شاعران، به ویژه رباعیّات خیامانۀ عطار مغفول مانده است. از میان آثار متعدد منسوب به عطار، نه اثر به عنوان آثار مسلم الصدور او شناخته شده است و مختارنامه از آن جمله است. با این که عطار شاعر و عارفی بزرگ و صاحب سبک بود اما آن چه در اشعار و آثار منثور دیده می شود اقتفا از سبک پیشینیان است. به همین ترتیب، در رباعیات مختارنامه نیز بهره گیری...

خیام جهانی ترین شاعر زبان فارسی است؛ یعنی ربعیات خیام شناخته ترین و پر خواننده ترین کتاب شعر پارسی در همه دنیاست. رباعیات خیام، در سنجش با سنت قبل، چه تازگی و اصالتی دارد؟ کوشش من در این کتاب پاسخ به این پرسش است. فرضیه من این است که خیام شاعری با ارزش جهانی است، چون یک تازگی عالی را به سنت شعری پیشین اضافه می کند. این تازگی کدام است؟ این ویژگی منحصر به فرد و خاص که شعر خیام را جهانی می کند، ...

میان ابوالعلا معری ، خیام و حافظ همسویی هایی وجود دارد که همه این اشتراکات نه در اثر تاثیر مستیم آنها از یکدیگر است . اشتراکات فکری حافظ و خیام را می توان در سه مقوله : خدا ، انسان ، جهان بررسی کرد . بیگمان زیر بنای فکری خیام ، ارسطویی است و زیر بنای فکری حافظ افلاطونی و اشراقی است . ولی آن دو درباره جهان و انسان غم مشترکی دارند برای مثال مرگ ، ناپایداری های جهان و اوضاع سیاسی و اجتماعی روزگار...

اثرپذیری و اثرگذاری پدیده‌هایی هستند که از دیرباز در میان شاعران و نویسندگان وجود داشته و در آثار آن‌ها منعکس شده‌اند. حکیم عمر خیام نیشابوری شاعر و فیلسوف قرن پنجم و ششم هجری را به حق می‌توان یکی از اثرگذار‌ترین شاعران بر ادیبان شرق و غرب دانست که بسیاری از ادیبان دیدگاه‌های فلسفی وی را در آثار خود منعکس کرده‌اند. عبد‌الوهاب بیاتی(1926- 1999م)، شاعر معاصر عراقی تبار- که با اد...