چگونگی رابطه نفس و مکتسباتش همواره مورد توجه فلاسفه بوده است. در این میان نحوة حصول علم و کیفیت تأثیر فعل و خُلق بر نفس از وجوه مهم خودشناسی در حکمت متعالیه است. تحقیق در این مسایل بر پایة مبانی‌‌ای چون اصالت وجود، حرکت جوهری نفس، اتحاد عاقل و معقول و حدوث جسمانی نفس استوار است. ملاصدرا اثبات می‌‌کند که حقیقت نفس هر انسان حاصل تروّح (روحانی شدن) خصوصیات علمی و ملکات عملی و رسیدن به مرتبه اعلای نف...

تشکیک در وجود از اصولی ترین مبانی حکمت متعالیه است ، این مسأله مبنای تبیین و اثبات مسائل متعدد فلسفی گردیده است به گونه ای که ملا صدرا بسیاری ابتکارات خود را در حوزه های مختلف فلسفی وامدار این مسأله است، یکی از مهمترین ابتکارات ملاصدرا در حوزه معرفت شناسی که تشکیک در آن نقش اساسی ایفا کرده است، مسأله اتحاد عالم ومعلوم است، حکماء پیش از صدرالمتالهین چون از مساله تشکیک در وجود غافل بوده اند مناط ...

اصول بنیادین حکمت متعالیه در حوزه های گوناگون فلسفی, آثار عمیقی به جا گذاشته است. از میان این اصول در حوزة نفس، حرکت جوهری و تشکیک و اشتداد در وجود نمود بیشتری دارد و در بین مباحث نفس، رابطة نفس و قوا در اثر پیوند با این اصول، دچار تحول عمیق تری شده است. از دو محور عمده این بحث, یعنی فاعلیت نفس و قوا و وحدت یا تعدد وجود آنها، محور اول کمتر محلّ اختلاف است و شیخ الرئیس و صدرالمتألهین با تفاوتی...

تجرد نفس از نگاه ملاصدرا تفسیری در مقابل نظریه تجرد نفس قائلان به حدوث نفس مجرد است. ارائه تصویری از تجرد نفس از نظر ملا­صدرا می‏تواند درک بهتری را از چگونگی نظریه حدوث جسمانی و بقاء روحانی نفس، رابطه نفس و بدن و چگونگی تبدیل جسمانی به مجرد موجب شود. با استفاده از اصول فلسفه صدرایی و همچنین لوازم فلسفی‏ آنها می‏توان به تبیین چگونگی تجرد نفس پرداخت. این نظریه از سویی در تقسیم تجرد به برزخی و عقل...

چکیدهمطابق اصول و مبانی نظریه ی وحدت تشکیکی وجود، چون در این نظریه، وجود امری اصیلِ حقیقی است و در این وجودِ اصیلِ حقیقی، تشکیک راه دارد، سلسله مراتبی از وجودها (موجودات)، تحقق دارند که وجودِ آنها، همگی اصیل و حقیقی است. با توجه به این مطلب، سؤال اساسی آن است که این نظریه با چه نارسایی های روبرو است؟ آیا بر بنیاد اصول نظریه ی وحدت تشکیکی وجود؛ می توان این نارسایی ها را برطرف کرد؟ از آنجا که ا...

اگرچه در بیشتر نگرش های معناگرا نوع تعامل انسان با هستی را از موضوعات مهم و تأثیرگذار در حوزه خلق آثار معماری دانسته اند ولی ابعاد و جزئیات این تعامل به ویژه در نگرش اسلامی همراه با تأثیرات آن در معماری چندان روشن نشده است. این مقاله تلاش نموده با توجه به تعریف انسان، هستی، معماری و ظرفیت های هریک و نحوه تعامل آن ها با یکدیگر از منظر اسلام (با مبنا قراردادن دیدگاه حکمت متعالیه)، رابطه بین آن ها...

مشکاهالانوار غزالی اثری بدیع است که حاوی یک نظام اشراقی بسط نیافته می باشد. در این رساله حقیقت نور، آن چیزی است که مدرِک و ما به الادراک باشد، این تعریف معبری برای عبور از نور حسی به غیر حسی قرار می گیرد. غزالی در هستی شناسی خود، به اصل موازنه میان عالم غیب و شهادت معتقد است، به گونه ای که هرچه در عالم ظاهر وجود دارد، مثال هایی از عالم باطن می باشد، همین نگاه سبب اذعان به وجود سنخیت میان مراتب ع...

ملاصدرا بر مبنای اصالت وجود معتقد است که هر امری؛ اعم از ذهنی یا عینی به اندازه‌ برخورداریش از وجود، حقیقی است ولی عدم لاشیء و بطلان محض است. گرچه موضوع فلسفه وجود است و تنها چیزی است که می‌توان مصداق حقیقی برایش در نظر گرفت اما توجه به وجود مستلزم توجه به عدم و نقش آن است.تحلیل نقش عدم در پیدایش کثرت، شناخت کثرات و تمایزات موجودات، که همه به شناخت عدم، معانی و مصادیق آن برمی‌گردد. ملاصدرا برای...

کیفیت بقاء نفس در دستگاه فلسفی ملاصدرا شکل منحصر به فردی دارد. به‌گونه‏ای که تنها برای برهانی‌کردن اصل معاد به‌کار نمی‏رود، بلکه افزون بر آن تحلیل قابل قبولی از بقاء هویت بدن و نفس در جهان دیگر - برای تبیین آموزۀ معاد جسمانی- پیش رو می‏گذارد. او در این راستا بسیاری از اصول فلسفی خود از جمله چگونگی حدوث نفس، ترکیب اتحادی نفس و بدن، حرکت جوهری در وجود انسان و چگونگی رابطۀ نفس و بدن را در ارائه تب...

علامه محمدتقی جعفری به عنوان متفکری که عنایت ویژه به مباحث انسان‌شناسی دارد، مباحث مهمی در باب نفس از زوایای گوناگون مطرح کرده است. او با تمایز نهادن میان اصطلاحات گوناگونی که در مورد نفس به‌کار می‌رود، مطالب بسیاری را در باب عدم شناسایی روح و علل آن، معنای تجرّد، تمایز روح از بدن، پیدایش نفس و دلایل تجرّدآن و ده‌ها مسئلۀ دیگر مطرح کرده است. از نظر او شناسایی ویژگی‌های روح یا «من» از اهمیت بسزایی...