انقلاب سال 57 بزرگ­ترین حادثه بعد از انقلاب مشروطه در تاریخ ایران به شمار می­رود. هر انقلابی در بطن خود علاوه بر مسایل و موضوعات گوناگونی که با خود همراه دارد، به یک تجربه ادبی جدید نیز منجر می­شود. هر چند عده­ای معتقدند شعر پس از انقلاب به سوی نوعی دگردیسی (نه نوآوری) حرکت کرده است اما قالب­های سنتی در هم نشینی با قالب های نوین شعر ایران از لحاظ آرمان، عواطف و رویکرد به دگرآفرینی­های ساختار صو...

سرشت باز و چندصدایی شعر حافظ موجب شده است خوانندگان زیادی از دیرباز تا روزگار معاصر به قرائت شعر او بپردازند. قرائت عرفانی یکی از قرائت‎های مطرح و دامنه‏دار از شعر حافظ است که به ‏اقسام گوناگونی بخش‎پذیر است. از میان قرائت‎های عرفانی می‌توان به رساله‎ای از جلال‌الدین دوانی در قرن نهم اشاره کرد. او در رسالۀ خود، بیتی از حافظ را ‏بر مبنای ‏پارادایم وحدت وجود ‏قرائت کرده است. این مقاله می‌کوشد برا...

بحث اصلی این مقاله مربوط به «حروف اضافه و حروف ربط» در زبان فارسی است و مقوله­ای تازه را در زمینه تحول کارکردهای حروف در ادبیات معاصر ایران مطرح می­کند. ادب فارسی همیشه حروف را در بحث دستور زبان مطرح کرده است؛ اما در این مجال تلاش بر آن است که نشان داده شود، ادبیات معاصر، حروف را در حوزه معانی و بیان و بدیع وارد می­کند.

مقاله حاضر حاوی تقریراتی از مرحوم استاد فروزانفر در سال تحصیلی 36-1335 شمسی در دانشگاه تهران  است که به همت جناب آقای دکتر اسماعیل حاکمی نگارش و تنظیم شده و به لطف ایشان در اختیار پژوهشنامه فرهنگ و ادب قرار گرفته است. این یادداشت­ها که پس از حدود پنجاه سال برای نخستین بار درج می­گردد، شامل نکاتی در مورد تحول فکر و مضمون در دورة مغول و بازتاب آن در شعر و نثر نویسندگان آن دوره است. و بر این ایده...

تأثیر نگاه رمانتیک بر نوع و میزان توجه شاعران معاصر به اسطوره و چگونگی بهره گیری آنها از روایت های اسطوره ای، از مسائل مهمی است که باید دربارة آن پژوهش شود. اسطوره و البته اسطوره شکنی و اسطوره سازی در شعر رمانتیک، جایگاه خاصی دارد؛ علاوه بر جنبۀ زیباشناختی اسطوره، ایجاد روحیۀ انقلابی و مبارزه گری و نیز دگرگونی خواهی و تحول طلبی در میان مردم را می توان از دلائل رویکرد شاعران رمانتیک به اسطوره دا...

پیشزمینههای نوعی دانش اجتماعی و تحلیل فلسفی تاریخ در دورة اسلامی، در کلمات قصار مشاهیر دینی و سیاسی و نیز اشعار برخی از شاعران بزرگ، با شدت و ضعف وجود داشت؛ اما در این میان، شعر ابن معتز، به دلیل آن که خود از عباسیان بود و در عهدش، مبارزة سختی میان خاندان وی و علویان وجود داشت، روی منازعات قبیلهای، به عنوان یکی از مبانی اصلی تحلیل نزاعهای اجتماعی، سیاسی و دینی، حاوی اطلاعات مهمی است. این، همان ...

غزل در شعر عرب‘ازجاهلیت تا بنی امیه‘همواره در مقدمه قصائد می آمده است که به آن نسیب یا تشبیب و یا تغزل می گفتند. اما از آغاز خلافت عباسیها‘ تحول و دگرگونی ویژه ای یافت و تا حدودی مستقل شد. در این دوره‘غزل گرایش های مختلفی پیدا کرد.ازجمله: 1- غزل حسی 2- غزل عفیف 3- غزل مذکر 4- غلامیات 5- غزل تقلیدی در مقاله حاضر به طور اختصار پیرامون سه گرایش نخستین بحث به میان آمده‘ و در پایان چنین نتیجه گیری...

شعر خاقانی را از منظرها و رویکردهای مختلفی مورد نقد و تحلیل قرار داده‌اند؛ اما نکته‌ی مهمی که در باب شعر خاقانی تا حدود زیادی مغفول مانده؛ ساحت تغزلی و عاشقانه‌ی شعر اوست. دو عامل عمده را می‌توان در این کم توجهی دخیل دانست؛ نخست؛ توانایی کم نظیر خاقانی در عرصه‌ی قصیده‌سرایی که عمده‌ی نگاهها و نقدها را به سمت خویش کشانده و دیگر جنبه‌های شعر او ـ و از جمله غزلیات وی ـ را تحت تأثیر قرار داده است. ...

مقاله دربارۀ وﯾﮋگی­های ساختاری و ماهوی شعر مقاومت شاعران روسیه از آغاز تا پایان  جنگ جهانی دوم (1945-1941) است. در ساختار زبانی و ادبی شعر مقاومت این دوره، مشخصه­هایی چون تغییر دستگاه واﮊگانی شعر، صراحت­گویی، نزدیک شدن مرز شعر به شعار و... به­وضوح قابل مشاهده است. از میان وﯾﮋگی­های معنایی و محتوایی شعر این دوره نیز می­توان به احتراز از چپ­گرایی یا راست­گرایی شاعران، میهن­پرستی، تاریخ­گرایی، حما...