تفسیر عرفانی، گرایشی ویژه از تفسیر قرآن است که براساس آموزه های عرفانی وذوقی ومبانی سیر وسلوک ویژه ای- که از طریق کشف وشهود باطن به دست می آید-استوار است واز این راه مفسّر به بیان بطون و لایه های پنهان آیات می پردازد. از نگاهی دیگر، تفسیر عرفانی، نوعی تأویل است. گرایش ونگرش عرفانی امام خمینی(ره) در تأویل قرآن بر یک اصل بسیار مهم استوار است و آن تطابق کتاب تدوین الهی با کتاب تکوین است. از نگاه ای...

بطن و تأویل آیات‌قرآن، از دیرباز یکی از مسائل بحث‌برانگیز و مورد‌توجه اندیشمندان بوده که حجم گسترده‌ای از روایاتِ ذیل آیات را به خود اختصاص داده است. تطبیق بخش عمده‌ای از روایات بر امامت، دوستان و دشمنان آن‌ها در تأویلات شیعه، دستاویز برخی مخالفان شده است؛ ذهبی از‌جمله نویسندگان منتقدِ معاصر اهل‌سنت در کتاب «التفسیر و المفسرون»، شیعه را به تأویلات ناصحیح و افراطی آیات بر اهل‌بیت(ع) درراستای تحمیل...

چکیده ندارد.

در این مقاله پرسش اصلی این است که روش صحیح تفسییر قرآن کریم از دیدگاه علامه طباطبایی چیست؟ و پاسخ اصلی این است که روش صحیح تفسیر قرآن از دیدگاه ایشان، روشی است که متضمّن «خلوص» باشد و هرچه خلوص تفسیر بیشتر باشد، آن روش صحیح تر و مستحکم تر است. ذیل این پرسش و پاسخ و بعد از مستندسازی و توضیح پاسخ، پرسش های ذیل مطرح و پاسخ داده می شود. الف) خلوص به چه معناست؟ خلوص بدین معناست که در تفسیر آیات فقط ب...

یکی از مباحث مهم علوم قرآن که ریشه در روایات پیامبر و اهل بیت (ع) دارد، بحث ظاهر و باطن قرآن است. تاکنون محققان زیادی به بحث درباره مقصود از باطن و تأویل قرآن و معرفی معیارهایی برای شناخت ظاهر قرآن از باطنش روی آورده­اند. معمولاً محققان برای تنزیل و ظاهر قرآن، معانی روشن و تحت‌اللفظی قرآن، چیزهایی که قرآن درباره آن نازل شده، تفسیر و شأن نزول، تطبیق آیات قرآن بر مصادیق طبیعی و معانی دیگری نزدیک ب...

حروفیه یکی از فرقه‌های تأویل‌محور پس از حمله مغول است که پیروان آن، شیوة تأویل را از اسماعیلیه آموخته بودند. حروفیان خودشان را اهل تأویل و اهل باطن می‌نامیدند. آنان انسان‌گرایانی بودند که همه چیز را به نفع انسان تأویل می‌کردند. نسیمی داناترین متفکر و موفق‌ترین شاعر این فرقه است که توانسته است اندیشه‌های آنان را به خوبی در قالب شعر بیان کند. عرفان حروفیان و نسیمی مبتنی بر یک رکن اساسی است و آن، ...

تعامل و ارتباط میان قرآن و عترت مورد بررسی قرار گرفته است.  نویسنده نخست از چالشهای سه گانه متون مقدس ادیان آسمانی، 1- انکار و حق ناپذیری مخاطبان، 2- تحریف لفظی و 3- تأویل و تحریف معنوی سخن گفته، سپس از تلاش پیامبر در جهت حفظ و صیانت لفظی قرآن و تمهیداتی که به پیدایش و گسترش دانش و تعلیم و تعلّم انجامید، یاد کرده است. آن گاه از نگرانی پیامبر نسبت به تحریف معنوی قرآن بحث کرده، تدابیری را که پیامب...

 گردآورى و ارائه دیدگاه‌هاى امام خمینى در زمینه علوم قرآنى است. امام خمینى هدف اصلى قرآن را خداشناسى و معنویات مى‌داند و آیاتى که درباره دنیا و نیازهاى مادى است همه به عنوان وسیله آن هدف اصلى است نه آنکه زندگى دنیا هدف اصلى باشد. ایشان معتقد است حقیقت نزول و کیفیت آن به روش علمى و طریق کشف و شهود حاصل نمى‌شود و اینکه برخى آیات نزول قرآن را به خدا و تعدادى به جبرئیل نسبت مى‌دهد، این نسبت، مجازى ...

تأویل، شیوه‏ای کهن در تفسیر متون مقدس است که سابقة‌آن به حماسة ایلیاد و ادیسه برمی‏گردد. در میان مسلمانان این روش، نخست در تأویل حروف مقطعه پدیدار شد و سپس فرقه‏های گوناگون مانند: معتزله، باطنیه،اخوان الصفا، فلاسفه، حروفیه و عرفا به تأویل قرآن کریم و حدیث دست زدند. در عرفان، عروج از لفظ به معنا و سیر صعودی از عبارت به اشارت تأویل نام دارد و مبنای آن انسان است که با تحول ...

هر گاه ظاهر آیات قرآن با دلایل بیرون از قرآن تعارض داشته باشد، فهمندۀ قرآن‌باور به معنای تأویلی که معنایی دورتر است، منتقل می‌شود. دلیل مخالف ظهور آیه، غالباً از داده‌های علوم عقلی، تاریخی و تجربی فراهم می‌آید. مقالۀ حاضر ضمن تقریر چیستی و چرایی عبور از «معنای ظاهری» به «معنای تأویلی»، از روایی یا ناروایی چنین فرایندی سخن می‌گوید و نشان می‌دهد که اعتبار و کارآمدی برگزیدن «معنای تأویلی»، مُطلق و ه...