نوشتار حاضر به تحقیقی در بارۀ تاریخ تأسیس حوزۀ علمیّۀ قم نشسته است و در این راستا با استناد به منابع تاریخی، به تحلیل زمینه ها و عوامل پیدایش آن پرداخته است. آنگاه وضعیّت این حوزه را از نظر فرهنگی، علمی و آموزشی در دو قرن پس از تشکیل به تصویر می کشد. این تحقیق، بنیادی و از نوع توصیفی ـ تحلیلی به شیوۀ کتابخانه ای می باشد. از این رو برای جمع آوری اطلاعات از روش یادداشت برداری (فیش برداری) استفاده م...

چکیدهرشیدالدین ابوالفضل میبدی عارف بنام سدة ششم، و صاحب تفسیر کشف الاسرار است. در مواردی مفاهیم و تعالیم عرفانی میبدی از آراء کلامی او متمایز است اما در بیشتر موارد اعتقادات میبدی با مفاهیم عرفانی او در هم آمیخته است. این آمیختگی و پیوند، و همچنین پراکندگی اعتقادات کلامی میبدی در سراسر متن کشف الاسرار موجب شده تا از یک سو، مذهب کلامی او در بررسی‌های گذرا آشکار نشود و از سوی دیگر دیدگاهها و مشرب...

خاندان اشعری ، مهم ترین قبیله از اعراب یمنی تباری بودند که به قم هجرت کردند و عامل اصلی گسترش تشیع در سرزمین ایران و بالاخص در شهر قم بودند. فشارهای سیاسی وارد بر خاندان اشعری از سوی حاکمان اموی و عباسی ، آنان را بر آن داشت تا از یمن به سرزمینی امن مهاجرت کرده و دولت شهر شیعی یا به عبارتی دولت شهر اشعریان را بنیان گذاری کنند ؛ تا بتوانند به اهداف خود در جهت گسترش تشیع و ترویج معارف مذهب شیعی نا...

از ویژگی های تاریخنگاری دوره سلجوقی، جمع میان کلام اشعری و حکمت عملی ایرانیان پیش از اسلام است. از سویی احیای اندیشه سیاسی ایرانشهری و تبیین آن به عنوان الگوی عملی سلاطین در دوره سلجوقی در کتاب های سیر الملوک و متون تاریخی تجلی یافت. از سوی دیگر نفوذ کلام اشعری در ایران با آغاز وزارت نظام الملک، به اوج رسید و نوشته اغلب مورخان این دوره را متأثر نمود. مقاله حاضر در صدد پاسخگویی به این مسائل است ...

ابومنصور محمد بن محمد ماتریدی در اوایل قرن چهارم در شرق جهان اسلام ظهور نموده و همانند ابوالحسن اشعری که در مرکز جهان اسلام برخاست به اتحاد طریق میانه در میان افراط و تفریطی که از سوی معتزله از یک سو و اهل حدیث و حنابله از سوی دیگر اعمال می شد همت گماشت وی علی رغم عظمت و تاثیر علمی عمیق بر متکلمان بعد از خود همچنان ناشناخته مانده و حتی آثار قلمی اش بجز تعداد اندک بصورت خطی باقی مانده و به نشر س...