در ادبیات عاشقانة سبک عراقی به­ویژه در غزلیات سعدی از جفای معشوق و خواری عاشق در برابر او، بسیار صحبت می‌شود. عشق در ادبیات فارسی مقدّس است؛ اما گاه به مانعی در راه عاشق تشبیه می­شود. پرسش این پژوهش آن است که آیا ورای این­گونه مضامین، مفاهیم و مقاصدی فراتر از عشق زمینی وجود دارد. در پاسخ به این سؤال، یک‌چهارم غزلیات سعدی بر اساس تحلیل گفتمان سیاسی‌ـ‌ اجتماعی بررسی شد. در نتیجۀ آن می‌توان دریافت ...

بدرالدین چاچی­ یکی از شاعران مشهور قرن هشتم هجری است که از محبوبیّت زیادی در هند برخوردار ­است. ویژگی ­اصلی شعر بدر، کاربرد زیاد صور خیال به­ویژه تشبیه و استعاره است. در این تحقیق براساس روش توصیفی-­تحلیلی، تشبیه که عنصری اساسی برای بیان مضامین مدنظر شاعر بوده، بررسی شده است. توجه و تمایل زیاد شاعر به تشبیه سبب شده است تا در کلّ دیوانش­ (شامل ­2836 بیت)، 1378 ­بار از تشبیه استفاده­ کند. برخی از ش...

نظریة استعارة مفهومی، که از زبان شناسی شناختی برآمده است، در دو دهة اخیر بسیار محل توجه پژوهشگران واقع شده است، از جمله ایرانیان. این نظریه دارای برخی نقاط ضعف است که شاید بتوان با نقد و تحلیل آن در اصلاح و تقویتش کوشید. لیکاف و جانسون یکی از اصول استعاره مفهومی را اصل یک‌سویگی نگاشت استعاری می‌دانند و مدعی‌اند که نگاشت استعاری همیشه از سوی حوزة مبدأ به سوی حوزه مقصد جریان دارد، نه بالعکس. در ا...

عبهرالعاشقین سرشار از صور­­خیال است. ذهن پویای روزبهان موجب شده است گاه سلسله­ای از تشبیهات به­هم­پیوسته در این اثر مشاهده شود که در این مقاله با الهام از نظریة «استعارة مفهومی» در قالب طرحی با عنوان «تشبیه حوزه­ای» بررسی می­شوند. در تشبیه حوزه­ای، عناصر و لوازم یک مجموعه در تطابق با عناصر و لوازم مجموعه­ای دیگر قرارمی­گیرد؛ یعنی یک تشبیه به‌عنوان تشبیه اصلی در رأس است و تشبیهات دیگر که همان اج...

استعاره به عنوان یکی از وجوه زیباشناختی کلام، به‌ویژه در اثر ادبی مانند قرآن‌کریم، همواره مورد توجه اهل فن و ادب واقع شده‌است و یکی از پرکاربردترین وجوه بلاغی به حساب می‌آید. برگردان استعاره، در نگاه برخی افراد چنان ناممکن می‌نماید که گویی امری ناشدنی است. البته نظریه‌پردازان بزرگی چون نیومارک، تعریف دقیقی برای ترجمة استعاره پیشنهاد کرده‌اند که امروزه کاربست آن را از سوی مترجمان مختلف،...

جستار حاضر در پی بررسی سبک­ شناختی استعاره­ های بنیادین دربارة انسان، جهان، تولد، زندگی و مرگ در رباعی­ های اصیل خیام است. با تکیه بر رویکرد زبان­شناسی شناختی و با مبنا قرار دادن شصت و شش رباعی اصـیل خیـام، استعاره­ های مربوط به مفاهیم مذکور در این رباعی­ ها مورد بررسی قرار گرفته و ویژگی­ های کمی و کیفی آنها مشخص می­ شود. نتایج این بررسی نشان می­ دهد که به ازای هر مفهوم چندین استعارة مفهومی متف...

پژوهش حاضر دربردارندة نگاهی معنی‏شناختی به مفهوم «عشق» در غزل‏های دو شاعر نامدار ایرانی؛ سعدی و حافظ در چارچوب نقد ادراکی است. نگارندگان در پی پاسخگویی به این هستند که تفاوت(های) نگرش سعدی و حافظ به مفهوم «عشق» در غزل‏هایشان چیست؟ و این تفاوت چه تبیینی در چارچوب نقد ادراکی دارد؟ دستیابی به پاسخ این پرسش‏ها با استناد به نظریة استعارة مفهومی و آرایة تشبیه در آثار شاعران نامبرده صورت گرفته است و ب...

نظریة فلسفی جهان مثالی که پیش از نظریة عالم مُثُلی افلاطون در اندیشه­های زرتشت و حکمت خسروانی ریشه داشته است، در اندیشة حکیمان و عرفای مسلمان چون مولانا نیز بسیار تأثیرگذار بوده است. این نظریه در زیباشناسی هنری رویکرد خاصی را پدید می­آورد که بر پایة صدور معقول در محسوس و و نزول از وحدت به کثرت مبتنی است و شکلی از ادبیات تمثیلی یا رمزی را به وجود می­آورد که ساختی دوگانه به اثر می­بخشد. در این ساخت...

استعاره در مفهوم شناختی آن، بر خلاف استعاره در بلاغت، تنها نقش زیبایی‌آفرینی ندارد؛ بلکه ساز و کار بنیادیِ اندیشه و زبان است که بررسی بازنمودهای زبانی آن، گزارشی از جهان‌بینی استعاری هر نویسنده را به دست می‌دهد. در این پژوهش به کمک نظریّۀ استعارۀ مفهومی و با هدف دستیابی به جهان‌بینی استعاری رودکی، ده الگوی استعاری شامل: سفر، کشاورزی، جنگ، دربار، بافندگی، ساختمان، آتش، بازار، نگارش و خانواده به هم...

این پژوهش توصیفی-‌تحلیلی به ایجاد و بررسی مقوله‌های شعاعی اندام­های حوزة سر ‌پرداخته است. بدین منظور معانی این واژه‌های چند‌معنا با استفاده از فرهنگ‌روز سخن و فارس‌نت و کتاب­های دیجیتالی ژانرهای مختلف، وبلاگ­های فارسی و یا مشاهدات پژوهشگر از گفتار روزمرة افراد استخراج شد. آن­گاه این معانی مقوله‌بندی گردید و با توجه به ارتباطات مطرح­شده راجع به مجموعه‌های شعاعی به­نقل از لواندوسکا تومازسیک (2007...