مبحث «سخن گفتن از خدا» در عرصه معارف معاصر به طور عمده ذیل مباحث زبان دین مطرح می شود. یوهانس دنس اسکوتوس تحت تأثیر فیلسوف برجسته اسلامی ابن سینا و بر مبنای باور به اشتراک معنویِ «وجود»، به زبان اشتراک معنوی در سخن گفتن از خدا قائل است. اسکوتوس بحث از زبان مشترک معنویِ دین را ذیل تقسیم معرفت انسان به خدا، به معرفت طبیعی و معرفت فراطبیعی مطرح نموده، مفهوم «موجود نامتناهی» را کامل ترین مفهومی می دا...

یکی از مسائل بسیار ضروری در ساحت معارف عرفانی و معالم شهودی، این است که آیا منابع وحیانی (وحی قرآنی ـ بیانی) ظرفیت تولید عرفانی که در آسمان ریشه دارد و به‌طورمستقیم و مستقل از کتاب و سنت استنباط و اصطیاد شود را داراست؟ به بیان دیگر آیا می‌توان با روش اجتهادی، معارف باطنی و انفسی را از متون دینی اکتشاف کرد تا به‌تدریج دانش عرفان وحیانی تولید شود؟ پرسش یادشده با عنایت به عرفان مصطلح موجود که ...

چکیده در نظام آموزشی ما علوم انسانی، با وجود فرهنگ غنی اسلامی ـ ایرانی، کاستی های فراوانی دارد. علوم تربیتی که شاخه ای از علوم انسانی است، به دنبال پرورش انسان های مؤثر و کارآمدی است که استعدادهای آن ها شکوفا شده است. در تعلیم و تربیت اسلامی تربیت انسان کامل با بهره گیری از معارف دینی امکان پذیر است. موفقیت نظام های آموزشی، مستلزم توجه به آموزه های وحیانی است. از سوی دیگر یافته های بشری در علوم...

نظریۀ «وحیانی بودن الفاظ و ساختار کلامی قرآن» نظریه‌ای غالب در میان اندیشمندان اسلامی در مسئلۀ چیستی و چگونگی وحی قرآنی از آغاز نزول وحی و پدیدار شدن تفسیر و مباحث علوم قرآنی تا کنون بوده است. با این وجود برخی از نویسندگان معاصر در یک نگاه نادر بر این باورند که قرآن محصول نوعی مواجهۀ روحانی حضرت محمد (ص) در عالم رؤیا ست که طی آن حقایقی بر آن حضرت مکشوف و توسط ایشان به لباس الفاظ و ساختار عربی د...

نظریه «عقلانیت‌ وحیانی» و نقش آن در توسعه و تعالی علوم بشری، از ابتکارات آیت‌الله جوادی آملی شناخته می‌شود. این مدل اسلامی، به‌مثابه روشی جامع در تولید و تکامل معرفت علمی، در مقابل الگوی عقلانیت مدرن غربی بر آن است تا با تلفیق و استفاده متوازن از عقل و نقل، زمینه رشد و تکامل انسان را از طریق تعالی علوم فراهم آورده و به این وسیله، بهروزی و سعادت دنیوی و اخروی او را تأمین نماید.در این پژوهش تلاش ...

چکیده: بی تردید ارائه وتبیین آموزههای عمیق اسلام که ریشه درکتاب و سنت دارند، نیازمند بستری مناسب است که تحقق آن در ارتباط مستقیم باهمسویی یاعدم همسویی عناصر تاثیرگذار تاریخی است. وجود و تاثیر عناصر تاریخی یا همان اجزاء سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی اثر گذار برروند ارائه محتوا یعقائد شیعی وتبیین آن در دوره های مختلفی از حیات پیامبر وامامان، برعرضه دستگاهی معرفتی که تبیین معارف آن از یک سیر ...

کیفیت تشریع اذان و اقامه از مهم‌ترین مسائل اختلافی میان فریقین به شمار می‌آید. با توجه به اعتقاد مشهور اهل تسنن مبنی بر تشریع اذان و اقامه به‌صورت غیر وحیانی و توسط رؤیای فردی به نام عبدالله بن زید، این پرسش به وجود می‌آید که آیا می‌توان تشریع احکام الهی را با دخالت فرد یا افرادی صحیح دانست؟ پذیرش این اعتقاد چه نتایجی می‌تواند داشته باشد؟ در نوشتار حاضر به‌طور خاص به بررسی جایگاه اذان و اقامه د...

انسان‌شناسی علم به انسان و احوالات انسانی در بعد امور کلی و جزیی، فردی و اجتماعی، تئوریک و عملی است. بر این اساس علم انسان‌شناسی حوزه‌‌های بسیار گسترده‌ای از علوم را در برمی‌گیرد. لذا باید ریشه‌های علم انسان‌شناسی را در علوم‌انسانی، هنر، علوم تجربی و علوم اجتماعی جستجو کرد. با ظهور اسلام و تعالیم وحیانی، قرآن به عنوان مهم‌ترین منبع، افق‌های جدیدی را دربارة ماهیت انسان گشود. جالب‌ترین نکته ه...

تحلیل و بررسی نسبت میان عقل‌و‌نقل، یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که ذهن اندیشمندان را به خود مشغول ساخته است. دستیابی به تحلیل درست این رابطه از آن‌رو دارای اهمیت است که راه را بر شناخت منابع معتبر معرفت دینی هموار می‌سازد. از سوی دیگر، علامه طباطبایی یکی از بزرگترین حکیمان متأله سده اخیر به شمار می‌رود؛ بدین‌جهت تحلیل آراء او از اهمیت خاصی برخوردار است. در این نوشتار ابتدا به تبیین معنای عقل، و...

قالب بومی شدة هرمنوتیک فلسفی غربی در فضای اندیشة اسلامی معاصر بر فهم و تفسیر نصوص دینی متمرکز شده است و این تأملات هرمنوتیکی در دو عرصة سازوکار و نحوة فهم متون وحیانی و نیز تأمل در ماهیت وحی و نسبت نصّ دینی با پیامبر و واقعیات تاریخی و فرهنگی عصر نزول سامان یافته است. برخی روشنفکران معاصر با تمرکز بر نصّ دینی برداشت های هرمنوتیکی غیرمتعارف و گاه کاملاً افراطی را ارائه کرده اند که در تقابل آشکار و...