چکیده طنز، سخنی است؛ اعتراض آمیز، لطیف و نیشخندانگیز که هدفش انتقاد و اصلاح جامعه است و از دیرباز در ادبیّات تمامی ملّت ها وجود داشته است. جاحظ، نخستین طنزپرداز بنام در ادبیّات عربی است؛ چنانکه عبید زاکانی نیز پدر طنز فارسی است. آنچه موجب روی آوردن این دو ادیب به ادبیّات طنز شد، شرایط حاکم بر جامعه ایشان بود؛ از این رو، طنز در ادبیّات این دو، طنزی اجتماعی و گاه سیاسی است و درصدد اصلاح و تربیت است. پ...

چکیده در این نوشتار، کوشیده ایم تا کتاب چالش میان فارسی و عربی (سده های نخست) نوشته آذرتاش آذرنوش را مورد نقد و ارزیابی قرار دهیم؛          نظریّه چالش میان فارسی و عربی، ادّعایی است که اوّل بار از جانب برخی از خاورشناسان همچون ریشتر - برونبورگ، باسورث و کلود ژیلیو ابراز شده است و البتّه هستند کسانی همچون جولی اسکات و میثمی که با آن مخالفند. در این میان، نویسنده کتاب، بنا به تصریح خود این معنا را ا...

هدف این مقاله، بررسی تطبیقی موسیقی شعر فرّخی یزدی و معروف الرّصافی است. برای رسیدن به این مقصود، موسیقی اشعار این دو شاعر به دو قسم موسیقی بیرونی و درونی تقسیم بندی شده است. در قسمت موسیقی بیرونی به بررسی وزن، قافیه و ردیف و در قسمت موسیقی درونی، تکرار  با دو زیر شاخه واج­آرایی و تکرار لفظ و همچنین جناس و سجع بررسی شده است. نتایج این بررسی نشان می­دهد که تنوّع بحور در شعر رصافی بسیار بیشتر از شعر ...

حضور گسترده اسطوره و بازآفرینی آن در ادبیّات معاصر جهان، از جمله ادبیّات فارسی و عربی، سبب نوآوری و غنای ادبیّات گردیده است. اسطوره یونانی «پرومته» یکی از این اسطوره­هاست که شاعران ادب فارسی و عربی برای بیان مفاهیم سیاسی و اجتماعی، از آن به عنوان نماد سرکشی، اعتراض، مقاومت، رهایی و... بهره گرفته­اند. پژوهش حاضر بر آن است تا این گونه ادبی را که از قلمروهـای شاخص ادبیّـات تطبیقی بـه شمار می­آید، در ش...

تصویرپردازی یکی ازمباحث اساسی زیبایی­شناسی در کلام است که از دیر باز مورد توجه اهل ذوق و فن بوده است. شاعران، تصویر را جزء جدایی ناپذیر شعر خود می دانستند و ناقدان از این منظر به تحلیل و ارزیابی آثار ادبی پرداختند. نقد تصویری، به ویژه در دوران معاصر، بسیار مورد توجه اهل ادب قرار گرفته است. از طرفی شعر عاشورایی به عنوان بخش عظیمی از میراث ادبیات متعهد ملل همواره تصویرگر عاشورا بوده و هست. این ...

چکیده محمّد السّعید جمال الدّین از پیشگامان و مؤلّفان برجسته ادبیّات تطبیقی مصر در حوزه نظریّه ادبیّات تطبیقی اسلامی است. در حقیقت، یافته های پژوهش، بیانگر این است که مشخّصه اصلی اندیشه های تطبیقی وی، تأثیرپذیری از مکتب فرانسوی ادبیّات تطبیقی، نقد فرهنگی ادبیّات تطبیقی و تأکید بر نظریّه ادبیّات تطبیقی اسلامی است؛ در حقیقت رویکرد اساسی وی، در ادبیّات تطبیقی، تأکید بر مسأله تأثیر و تأثّر در پرتو پیوندهای تاریخ...

عبّاس خلیلی از نویسندگان و ادیبان دوره پهلوی است؛ وی زاده عراق است و تباری ایرانی دارد. تسلّط وی به زبان فارسی و عربی از او مردی مطّلع و آگاه در حوزه فرهنگ و ادب فارسی و عربی ساخته است. با بررسی­های به عمل آمده مشخّص شد که فعّالیّت­های ادبی و فرهنگی وی بازتابی منطقه­ای داشته و مختصّ ادبیّات فارسی نیست. خلیلی از طریق فعّالیّت­های مطبوعاتی زحمات فراوانی برای توسعه و گسترش روشنفکری در دوره پهلوی کشیده و روز...

زبان عربی واژگانی به صورت دست نخورده و واژگان زیادی به صورت برهم زده شده از زبان فارسی وام گرفته است. و از زبان فارسی واژگان زیادی بشکل های مختلف به زبان عربی وارد شده است که به آنها معربات یعنی عربی شده می‌گویند. ریشه بسیاری از معربات هنوز ناشناخته است. و به دلیل اینکه در عربی سازی واژگان بیگانه به طور کامل برهم ریخته می‌شود نمی‌توان به سادگی اینگونه معربات را ریشه یابی کرد. در دوران پیش از اس...

در دوره های مختلف ادبی آثار متعّدد با موضوعات گوناگون تألیف شده که به مقتضای سبکی هر دوره تغییراتی در نوع  نویسندگی ایجاد شده است. نیمه اوّل قرن ششم نیز از این تغییرات که همانا تأثیر شدید زبان و ادبیّات عرب بر زبان و ادبیّات فارسی می باشد بی بهره نبوده است. از آنجا که شیخ احمد جام (441-536 ه.ق) آثارش را زمانی تألیف کرده-نیمه اول قرن ششم- که با هجوم لغات عربی مواجه بوده، این انتظار می رفت که آثار شی...