شیخ صدوق، با توجه به صبغه روایی اغلب آثار وی، در زمره محدثان قرار گرفته. یکی از ابتکارهای مهم وی ایجاد پیوند بین قرآن کریم و احادیث معصومان: است. یکی از مصادیق این پیوند، دیدگاه وی در باره نزول دفعی قرآن کریم مبتنی بر روایتی از امام صادق7 است. این دیدگاه از ناحیه بزرگانی همچون شیخ مفید، سید مرتضی و ابن شهرآشوب به شدت مورد نقد قرار گرفته است. بررسی ادله و شواهد این دانشمندان و پاسخ به آنها _ که ...

آیات قرآن از لحظات آغازین نزولشان، مشتاقان وحی را هدایت گر و رهنمون بودند. مردم هم عصر پیامبر(ص) در دریافت معنی آیات قرآن مشکل چندانی نداشتند، اما پس از گسترش اسلام و رسیدن قرآن به دست مسلمانانی که با زبان عربی و فرهنگ و فضای عصر نزول آیات که فرهنگ و موقعیت آن زمان جزیره العرب بود بیگانه بودند، ضرورت ترجمه قرآن به زبان مورد نیاز آنان مطرح شد. برای ترجمه قرآن به زبان های دیگر علاوه بر احاطه بر ز...

واژه «عَدْن» در قرآن واژه‌ای دخیل است. اعراب جاهلی پیش از نزول قرآن با کاربرد این واژه به معنای سرزمینی که بهشت اولیهٔ حضرت آدم در آن قرار داشته و در کتب عهد عتیق و تلمود و به تبع آن تعالیم یهودی و مسیحی به‌کاررفته است، آشنا بوده‌اند. این واژه در قرآن تطوّر معنایی پیدا کرده و برای بهشت اخروی به‌کاررفته است. احتمال استعمال فعلی و مصدری این واژه پیش از نزول قرآن مورد تردید است. تعبیر «جنّات عَدْن» در قر...

یکی از مسائل دشوار قرآنی، چگونگی نزول آن است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی، دیدگاه علامه‌طباطبایی و آیت‌الله جوادی آملی را تبیین، تحلیل و دلایلشان را نقد می‌کند. علامه‌طباطبایی به نزول دوگونه (دفعی و تدریجی) و آیت‌الله جوادی‌آملی به نزول سه‌گونه (دفعی، متوسط و تدیجی) معتقد است. دیدگاه علامه‌طباطبایی گام نخست در اثبات نزول فرامادی قرآن است و دیدگاه آیت‌الله جوادی‌آملی عهده‌دار تبیین و تفصیل ن...

؛ د   ؛    چکیده دیدگاه نصر حامد ابوزید در تاریخمندی قرآن و اثبات آن ایجاب می‌کند این مسئله در حوزه علوم قرآنی مورد بحث و بررسی قرار گیرد. این پژوهش درصدد است با مطالعه آرای این متفکر معاصر، پیامدها و آسیب‌های حاصل از این نظریه را شناسایی و مورد تحلیل و بررسی قراردهد. تاریخمندی قرآن از یک سو به معنی محدود نمودن آن در یک دوره تاریخی است و از سوی دیگر به معنای شاهدی تاریخی از واقعیت در افق معنای...

کتاب تفسیر تنزیلی؛ مبانی، اصول، قواعد و فواید که در گروه علمی تفسیر و علوم قرآن شانزدهمین همایش کتاب سال حوزه به­عنوان اثر شایسته تقدیر شناخته شده است، اصول تحول فرهنگی قرآن را با تاکید بر ضرورت مطالعات در قرآن به­صورت نزول تدریجی بیان می­کند. این کتاب تاکنون سه جلد آن منتشر شده، مجموعه مباحث نظری را درباره تفسیر نزولی قرآن در بخش­هایی مانند مبانی، اصول و قواعد مطرح می­سازد.

از طریق اسباب نزول می توان بر معنا و مقصود آیات و سور دست یافت. شأن نزول آیات فضای اندیشیدن در باره آیه را روشن­تر و به درک بهتر آیه کمک می کند. در میان مفسران و صاحب نظران، در میزان تأثیر روایات اسباب نزول در تفسیر و فهم، اختلاف نظر وجود دارد. البته اصل روشنگری سبب نزول، در فهم آیات به عنوان قراین حالیه را نمی توان منکر شد؛ به شرطی که با مضمون آیه و لحن و سیاق و تمام ملاک های بررسی روایات مطاب...

 بررسى و نقد جایگاه و نقش اسباب نزول در »تفسیر المنار« اثر محمد عبده و رشید رضا است.  نگارنده تفسیر المنار به روایات تفسیرى و از جمله روایات اسباب نزول بى اعتنا است و با دیده تردید بدانها مى‌نگرد. نویسنده، نخست از شاخصه‌هاى اجتماعى و اصلاح گرایانه تفسیر المنار سخن مى‌گوید و ضمن یاد کرد تفاوت‌هاى شیوه تفسیرى محمد عبده و رشید رضا، مؤلف تفسیر المنار را رشید رضا مى‌داند و موضع نقادانه رشید رضا را ...

گزارشى از آراء طبرسى و توجه وى به فرهنگ زمان نزول است. نویسنده، نخست منظور از افق تاریخى - فرهنگى را توجه به زبان و ادب عربى در زمان نزول، تحول معنایى واژه‌ها، توجه به شأن نزول و تاریخ بیان مطالب و توجه به ناظر بودن قرآن به فرهنگ زمان نزول برشمرده است. وى بر این باور است که مرحوم طبرسى قرآن را بر پایه فرهنگ زمان نزول مى‌فهمد، او شناخت زبان و ادب عرب جاهلى را ضرورى مى‌داند و با انتخاب دستور زبان...

روایات اسباب نزول، نقشی محوری در تفسیر و تبیین معارف قرآنی دارند. منتها در نقل این روایات، تحلیل و بررسی لازم در متن و سند انجام نشده است. با توجه به تأثیر مستقیم روایات اسباب نزول در فهم و تفسیر قرآن، نقد و بررسی این روایات اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. این پژوهش به تحلیل روایات اسباب نزول هفت آیۀ کلیدی از سورۀ بقره می پردازد. در آن، پس از ذکر آیات دارای سبب نزول و نقل روایات مربوط به آن به بررسی...