چکیده وجود نام‌های مشترک و روایت‌های همانند در اوستا و حماسه‌های هند نشان از قدمت داستان‌های اساطیری و حماسی ایران - حدّاقّل از زمان همراهی و همزیستی اقوام هند و ایرانی، یعنی بیش از دو هزار سال پیش از میلاد مسیح - دارد. برخی نشانه‌ها از نوع جانوران شگفت، پرندگان خارق‌العاده و روایت‌های مختلف از اسطورة دموزی واینانا، نماینده مشترکاتی با اقوام هند و اروپایی و ساکنان بین‌النهرین است. اشاره‌های هرود...

این مضمون که کسی به غار، چاه، گودال، قبر، زیر زمین و... می رود و در آنجا عروج می کند و غایب می شود یا زندگانی ابدی می یابد و تا رستاخیز زنده می ماند/ می خوابد تا در آخرالزمان ظاهر شود، نمونه های مختلفی در روایات حماسی- اساطیری، آیینی- اعتقادی و تاریخی دارد. بهرام پنجم ساسانی (ملقّب به بهرام گور) هم- که ظاهراً به مرگ طبیعی درگذشته- در داستانهای متعدّد پایانِ کارش در غار یا گنبدی ناپدید می شود و یا ب...

شعر فارسی در جریان انقلاب اسلامی پای در عرصه‌های نوینی نهاده؛ یا در کشاکش این رویداد بزرگ تاریخی شاهد بروز تحولات چشمگیر در آثار نظم و نثر فارسی هستیم. شاعران سه دهه پس از انقلاب اسلامی با الهام از تعالیم آسمانی قرآن کریم و رهنمودهای حیات‌بخش حضرت امام خمینی (ره) تغییرات شگرفی را در مضامین شعر ایجاد کردند؛ هدایت مفاهیم شعری به سمت ارزش‌های انسانی و اسلامی از جملة این تغییرات است. ساختارشکنی در ...

بخشی از تاریخ و فرهنگ ایران به اسطوره ها وابسته اند و اولین مساله ای که انسان اسطوره ای را به خود مشغول نموده حفظ سرزمین خود از حمله دشمنان است.در اواخر دوره پیشدادی و دوره کیانی این دشمنان تورانیان بودند که از نژاد آریایی هستند و بارها به تبار خود که نیای آنان فریدون است اشاره کردند. داستان های حماسی شاهنامه سرشار از شرح دلاوری های تورانی است که کمتر به آن پرداخته شده و تنها حماسه و شرح پهلوا...

این رساله به پنج فصل تقسیم می شود و هر فصل عنوانهای گوناگونی دارد، چون کتاب شاهنامه یک کتاب حماسی است و تاریخ و سرگذشت قوم ایرانی را به شیوه آرمانی از قدیمی ترین ایام نشان می دهد، در فصل اول حماسه و انواع آنرا تعریف کرده ایم و اهمیت فردوسی و شاهنامه را در پهنه ادب فارسی بیان نموده ایم، و با ذکر قرائن و نمونه های از کتاب شاهنامه و سایر کتابهایی که در زمینه فردوسی و شاهنامه نوشته شده است ، مطالب ...

سپهسالار زرّینه کفش، طوس نوذر، ازشاه­زادگان رنج­دیدۀ کهن­نامۀ باستان است که عمری کمر به خدمت شاهان بلند­آوازۀ کیانی چون کی­کاووس و کی­خسرو می­بندد. او که از خاندان بزرگ نوذری و از جاودانان دین زردشتی است، در روز رستاخیز به یاری سوشیانس برمی­خیزد و آغازگر جنگ آخرالزّمان است. از میان یک­صدوپنجاه پهلوان و شاه و شخصیّت گوناگونِ نیمۀ نخست شاهنامه، اگرچه طوس از پهلوانان جریان­ساز و اصلی و در مرکز نهاد شا...

شاهنامۀ فردوسی اثری است که سیمای تاریخ و فرهنگ ایران را در خود متجلّی ساخته و به‌ عنوان یک اثر ملّی مورد توجّه قومیّت‌های این مرز و بوم بوده است؛ یکی از این اقوام که همواره به شاهنامه و دیگر آثار حماسی ایرانیان به دیدۀ احترام نگریسته‌اند، کُردها هستند. شاعران کُردزبان، بخش‌هایی از شاهنامه و دیگر آثار حماسی را به کُردی ترجمه و یا بازآفرینی کرده و آن را با توجّه به محیط زندگی خود، به رشتة تحریر درآورد...

اغلب، شنیدن واژه "حماسه"، آثاری چون «شاهنامه» فردوسی را در اذهان تداعی می‌کند و پذیرفتن اینکه اثری چون «خاوران‌نامه» هم زیرمجموعه نوع ادبی- حماسی است، برای بسیاری از افراد دشوار است؛ چراکه شخصیت محوری اینگونه آثار شخصیتی واقعی، تاریخی و دینی است. حماسه نوعی از اشعار وصفی است که مبتنی بر توصیف اعمال پهلوانی و مردانگی‌ها و افتخارات و بزرگی‌های قومی یا فردی باشد. حماسه دینی در کشورمان از ...

انتقام‌‌ که امروزه نوعی ناهنجاری اخلاقی و عدالت بدوی به شمار می‌رود، از جمله پندارهای حاکم بر آثار حماسی است که در ایلیاد و اودیسۀ هومر، همانند حلقه‌های ارتباطی، حوادث را منطقی و پیوسته کرده و در هر سه بخش اساطیری، پهلوانی و تاریخی شاهنامه، امری بسیار مهم و واجد قداست تلقی شده است. با توجه به اینکه یکی از بهترین روش‌های تبیین هر مسئله‌ای، مقایسۀ آن با نمونه‌ای هم‌شأن ...

آز یکی از مفاهیم حکمت عملی است که در پندار و گفتار و کنش آدمیان آشکار می‌شود. این مفهوم در ادبیات کلاسیک ایران در انواع و قالب‌های مختلف ادبی به شکل‌های روایی و غیرروایی بازنمایی شده است. شعر حماسی ایران به سبب ساختار روایی و توجه به کنش قهرمانان و ضدقهرمانان، با دقت بیشتری این مفهوم را نشان داده است. دربارۀ بازتاب مفهوم آز در ادبیات حماسی، بیشترین توجه پژوهشگران به شاهنامه بوده است و به حماسه‌...