داستان پادشاه و کنیزک آیینهٔ تمام‌نمای روایت‌های داستانی مثنوی است، روایتی که محل تجلی خاطرهٔ نژادی انسان (کهن‌الگوها) از نماد عشق در ناخودآگاه جمعی مولانا است. نماد عشق در داستان پادشاه و کنیزک، نیرویی است که معنای خودآگاهی، یعنی ادراک و صور مواد اولیه را فراهم می‌‌آورد تا پادشاه جان مولانا به یاری این نماد به فرایند فردیت برسد. در این جستار سعی بر آن است تا با بررسی عناصر روان‌شناسی تحلیلی یونگ...

سوررئالیسم مکتبی ادبی است که آندره برتون، نویسندة فرانسوی، در قرن بیستم آن را بنیان‌گذاری کرده و دامنة نفوذ آن به دیگر کشورها هم کشیده شده است. این مکتب با بهره‌گیری از نظریه‌های علمی فروید در روان‌شناسی و نظریه‌های یونگ در اسطوره‌شناسی و نظریات فلسفی- ‌ادبی هگل و هانری برگسون و برخی نویسندگان ادبی پا به‌عرصة وجود گذاشته است. سوررئالیسم معتقد است که یک اثر ادبی باید محصول ذهن و روان ناخودآگاه خ...

طبق نظر یونگ، «کهن‌الگوها» در ناخودآگاه جمعی از طریق نمادها ظهور می‌یابند. خورشید، یکی از نمادهای طبیعی است که با قدرت و درخشندگی و زیبایی‌اش سابقه‌ای اسطوره‌ای در ذهن انسان دارد. در این جستار به بررسی این نماد در اشعار خاقانی و نظامی پرداخته می‌شود. هدف پژوهشِ پیش رو بر این است که تصویرسازی خاقانی و نظامی از کهن‌الگوی خورشید از ناخودآگاه جمعی آنها بن‌مایه گرفته و راز بقای اسطورة خورشید از طریق ...

«نوستالژی» یک اصطلاح روان شناسی است که وارد ادبیات شده است و در فارسی به حسرت سروده یا دل تنگی ترجمه شده است. نوستالژی رفتاری است ناخودآگاه، که در شاعر یا نویسنده بروز کرده و متجلی می شود. ناخودآگاه جمعی (collectiveunconscious) در روان شناسی یونگ عبارت است از: تجربه های اجداد ما در طی میلیون ها سال که بسیاری از آنها ناگفته مانده است. و یا انعکاس رویدادهای جهان ما قبل تاریخ که گذشت هر قرن تنها م...

از آنجائیکه ?? اثر از میان ??? تابلو نقاشیِ شناخته شده از آثار «فریدا کالو» به «خودنگاره» های او اختصاص دارد، پس می توان نتیجه گرفت که خودنگاره های او -نه همچون پرتره هایی که عموماً نقاشان از خود می کشند- بلکه در میان آثارش حائز اهمیت بسیاری هستند. چنانکه خود او می گوید: «من خودم را نقاشی می کنم چون اغلب تنها هستم و چون خودم را از همه بیشتر می شناسم». نقاشی پرتره در اصل با خود انسان سر و کار دارد...

پیوند ناگسستنی میان ادبیات و روان شناسی باعث ایجاد نقد روانشناختی در حوزه ادب شده است. این نقد می کوشد تا پیوستگی میان ادب و ادیب و آنچه ورای اثر ادبی است را نشان دهد. روانشناسان بزرگی به پویایی این نقد کمک کرده اند، از جمله این ها کارل گوستاو یونگ است که با طرح نظریه ی ناخودآگاه جمعی در کنار ناخودآگاه فردی فروید، تحولی بزرگ در نقد روانشناختی اثر ادبی بوجود آورد. این روانشناس بر آن است که ناخود...

برپایه نظریه تک‏اسطورة ‌جوزف کمپبل، قهرمان به دنبال دعوتی آیینی، از جامعة خویش جدا می‌شود و با بهره‌گیری از آموزه‌ها، پای در راه سفر می‌نهد. در سرزمینی ناآشنا تحت تعلیم نیروهایی آیینی قرار می‌گیرد، آیین تشرف را می‌آموزد، و ‌برای اصلاح به سوی جامعة خویش بازمی‌گردد. این سفر با نمادها و نشانه‌هایی در قالب کهن‏الگوها نمودار می‌شود و مصداقی از برخورد خودآگاه و ناخودآگاه در نظریة یونگ است. هدف این پژ...

یکی از انواع نقد ادبی نقد اسطوره‏ای است که برگرفته از نظریات یونگ در زمینة ناخودآگاه جمعی است. کار منتقد اسطوره‏ای بررسی کهن‏الگوهای اثر ادبی به‌مثابة بازتاب‏های ناخودآگاه جمعی ذهن شاعر یا نویسنده در اثر ادبی است؛ کهن‏الگوهایی که در نهاد ناخودآگاه ذهن مردمان قوم یا جامعه یا فراتر از آن، کل بشر، ساری و جاری است. ذهن آدمی این عقاید و رفتارهای اسطوره‏ای را اغلب به شیوه‏ای نمادین در‏می‏آورد. یکی از...

برپایۀ نظریۀ تک‌اسطورۀ جوزف کمپبل، سفر قهرمان به‌دنبال دعوتی از جانب آرکی‌تایپ در ناخودآگاه قهرمان صورت می‌گیرد. در پی این کشش، قهرمان از جامعه (ذهن ناخودآگاه) عزیمت می‌کند و با آموزش تعالیم خاص در سرزمین‌های ناآشنا به قابلیت‌های جدید دست می‌یابد و به مرحلۀ تشرف می‌رسد. این سفر با نمادها و نشانه‌هایی در کهن‌الگوهای غالب جوامع ترسیم شده است. قهرمان پس از بازگشت از سفر، قابلیت ارشاد دیگران را به ...

زیگموند فروید، پدرِ روانکاوی به دنبالِ تفسیرِ روانکاوانۀ تجلی ناخودآگاه نویسنده در متنِ ادبی می گشت. بدین ترتیب، اثرِ ادبی را به نیابت از نویسنده بر روی دیوانِ روانکاوی خویش می نهاد و از ورای خوانشی عمیق به جستجوی نشانه هایی از حضورِ ناخودآگاه نویسنده می گشت و متنِ ادبی را به سخن وا می داشت تا پرده از اسرارِ ناخودآگاهی که هم به نویسنده تعلق داشت و هم به عنوانِ مجموعه نشانه های ناخودآگاه بشری محسوب می شد،...