«دُرِّ سخن» از آثار تازه به دست آمدة متون کهن فارسی است. ابوالفتوح هبه الله الحمویی این اثر را در بین سال‌های 739 تا 750 قمری تألیف کرده است. این مقاله در یک چکیده و چند بخش تدوین می‌شود؛ در بخش اول یعنی مقدمه، همراه با بیان پیشینه، معرفی کوتاهی دربارة درّ سخن و سه اثر تقلیدشدة دیگر از سعدی ارائه شده است. در بخش دوم معرفی نام و نسب نویسنده، در بخش سوم معرفی نام اثر، در بخش چهارم محتوای کتاب، در بخش...

یکی از موضوعات قابل توجّه در بررسی سرگذشت رستم زال، تعدّد ازدواج‌های‌ اوست که در ایران یا سرزمین‌های بیگانه روی داده است. از جمله گزارش‌های مهم دربارۀ ازدواج رستم، پیوند او با دختری از خانوادۀ پادشاهان کیانی است که در برخی متون تاریخی به اختصار و موجز از آن یاد شده است. در ادب حماسی ایران، از این ازدواج دو روایت جداگانه در دست است: یکی داستان ازدواج رستم با خواهر کی‌قباد که تفصیل آن در بعضی طومار...

بخش  مهمی از آگاهی موجود درباره دو سلسله ایرانی آل بویه و آل زیار مأخوذ از تاریخ دودمانی بویهیان موسوم به کتاب التاجی فی أخبار الدولة الدیلمیة اثر معروف ابو اسحاق الصابی (د ح 381 ﻫ.) است که  نسخه ای از آن در دست نیست، اما منقولاتی از آن را در آثار متأخرتر می توان یافت. تلخیصی از کتاب التاجی به خامهمجدالدین ابوالفتح فضل الله بن عبدالحمید الکرمانی (د ح 620 ﻫ.) نیز موجود است که در شرح او بر الیمین...

یکی از سنت­های تاریخ­نگاری ایران، نگارش کتاب­هایی درباره زندگانی پادشاهانی است که دوران زمامداری ایشان با تحولات بسیار اثرگذاری همراه بوده است. یکی از این دست کتابها-که به صورت نسخه خطی می ­باشد- توسط «اسماعیل حسینی مرعشی تبریزی» معروف به میرملایم­بیگ از نویسندگان دوران شاه صفی و شاه عباس دوم صفوی نگاشته شده است و آن را می توان «عالم­آرای شاه­تهماسب» نام نهاد. نویسنده در این کتاب با هدف شرح وقا...

در این مقاله، به معرفی سندی نویافته در یکی از بایگانی های راکد قوه قضائیه، در مورد علی اکبر داور پرداخته می شود. سند مذکور، رای دیوان عالی تمیز در مورد محمدعلی عینکچی، متهم به سیلی زدن و توهین کردن به داور، وزیر عدلیۀ وقت است. در کنار رای دیوان عالی تمیز، تظلم نامه ای هم که خانوادۀ فرد محکوم، خطاب به رئیسان دادگاه نوشته اند و دربردارندۀ نکات جالب توجهی از اوضاع سیاسی - اجتماعی آن برهه از تاریخ ...

پیشینه مطالعات هنر مانوی به آثار بازیافته از شین‌جیان در شمال غربی چین باز می‌گردد. نظر به همین یافته‌ها و در پرتو پژوهش‌های سده پیشین، مطالعه نگاره‌های تعلیمی مانوی‌، پهلو به پهلوی پژوهش‌های زبانی و تاریخی، به شکوفایی رسیده، آنچنان که منجر به کشف زوایای گوناگونی از مانویت شده است. با این حال، آثار هنری مانوی که جدیداً در جنوب شرقی چین کشف شده، مطالعات هنر مانوی را دگرگون کرده است. این آثار جدید...

حکمت صادقیه، از آثار مهمّ حکیم محمّدصادق اردستانی است. تا کنون دو تصحیح از این اثر صورت گرفته است. هر دو مصحّح، از نسخه‌های خطّیِ معدود و ناقصی که فاقد بخش دوّم این رساله است، استفاده، و در واقع گزیده‌ای از این اثر را تصحیح کرده‌اند. به علاوه، به نظر می‌رسد مصححان به شروح و تعلیقه‌های نوشته ‌شده بر حکمت صادقیه مراجعه نکرده‌اند تا نکات نحوی و فلسفیِ لازم را در تصحیح خود ذکر کنند. در ا...

از آثار برجای‌مانده از حسن بن عبدالمؤمن خویی، ملقب به حسام‌الدین خویی، ادیب و منشی مشهور قرن هفتم هجری، تا کنون چند رساله منتشر شده است. اغلب آن‌ها به‌نثر است و در زمینۀ تعلیم انشاء و فن ترسل. حسام‌الدین خویی، در زمانۀ خود و در میان معاصران، به «حسام شاعر» معروف بوده است، ولی از سروده‌هایش، جز منظومه‌هایی کوتاه و ابیاتی پراکنده‌ در ضمنِ آثار منثور، عجالتاً چیزی در دست نیست. در این مقاله، منظومه‌ا...

متن حاضر ‘ اثری گرانمایه و نویافته ‘ و سندی تاریخی از ابوالمعالی صدرالدین محمد بن اسحاق قونوی از مشاهیر بنام علم و عرفان و قدوه اصحاب ذوق و وجدان (متوفی 673 ق) در بیان معارف و نظریات عرفانی است که در موضوع عرفان و معرفت ‘ و ربط شخص به مبدأ خود حق تعالی ‘ و توجه کامل به محبوب ‘ حائز اهمیت است و درآن نظریات ابتکاری در چهار قول و چهار فصل و یک خاتمه آورده شده است که هر کس به حسب استعداد خود از آن ...