مسجد جامع بصره یکی از این مساجد جامعی بوده که از نهادهای سیاسی و فرهنگی جهان اسلام در دو قرن اول هجری محسوب می‌شود. سؤال اصلی این است که با توجه به حضور موالی و تازه مسلمانان در شهر بصره، مسجد جامع این شهر چه نقش و جایگاهی در توسعه مبانی دینی و فرهنگی اسلام داشت و تأثیر و تأثر آن با مسجد جامع کوفه چگونه بوده است؟ در پاسخ، ضمن نگاهی به تعاریف نظری، ابعاد و جامعیت مسجد در شهرها، به شکل‌گیری جامع ...

تأثیر مسجد در انقلاب مشروطیت ایران[1] علی‌رضا علی صوفی[2] هوشنگ خسرو بیگی[3] حسن زندیه[4] فرهاد دشتکی‌نیا[5] چکیده این مقاله، به بررسی کارکردهای سیاسی مسجد در انقلاب مشروطیت ایران می‌پردازد. پرسش اصلی مقاله این است که مسجد در انقلاب مشروطیت چه تأثیری گذارد و چه عواملی سبب شد تا مسجد در انقلاب مشروطیت کارکرد سیاسی داشته باشد. مسجد در مراحل مختلف انقلاب مشروطیت، پیش از صدور فرمان مشروطه، در مرحلۀ...

مساجد مکانی برای حضور معنوی اقشار مختلف جامعه است که با نقشمایه‌های متنوع مزین شده است. مسجد جامع اشترجان، یکی از زیباترین مساجد دوره ایلخانی است که از لحاظ سردر ورودی، محراب و نقشمایه‌هایی که در این مسجد به کار رفته، دارای اهمیت است و قابلیت بررسی و پژوهش‌های بسیاری را دارد. این مسجد از ویژگی‌های زیبایی‌شناختی برخوردار است و ارزش‌های بصری خاصی دارد. در این پژوهش، با هدف بررسی سردر مسجدجامع اشت...

فروپاشی سیاسی هر حکومت به معنای محو کلیه آثار فرهنگی آن حکومت نیست به خصوص زمانی که حکومت مورد نظر، از بنیان‌های فرهنگی استواری برخوردار باشد. انقراض سیاسی ساسانیان یک تحول سیاسی‌-  مذهبی بود که بازتاب فرهنگی این دوره تا قرن‌ها پس از ساسانیان در تولیدات فرهنگی قلمرو آن  قابل مشاهده است. مطالعه معماری دوره اسلامی به ویژه قرون اولیه آن با اتکاء به این موضوع، دستاوردهای قابل توجهی در پی خواهد داشت...

زیباترین نمود بندگی در درگاه الهی، نماز است و مسجد جلوه‌گاه این رابطه عاشقانه و عارفانه است. مساجد، برخلاف بعضی از پرستش‌گاه‌ها در ادیان مختلف، نه تنها دور از دسترس نیستند که عموماً در دل بازارها و مجموعه‌های پر رفت‌و‌آمد بنا می‌شوند و با درهای باز و گشاده و بهره‌مندی از زیباترین نمودهای معماری و هنری هر دوره، پذیرای نمازگزاران هستند. مولانا اگرچه به مجموعه عرفان وابسته است و به نظر می‌رسد باید ...

با توجه به نقش سازنده مساجد در تربیت نیروی انسانی و جامعه‌پذیری سیاسی، در این نوشتار نویسندگان به موضوع کارکرد راهبری امام جماعت پرداخته‌اند؛ دراین‌خصوص، محققان تلاش‌کرده‌اند که با رجوع به عملکرد آیت‌الله مهدوی ­کنی در مسجد جلیلی به الگویی عملیاتی برای پیشنهاد به سایر ائمه جماعت دست‌بیابند؛ دلیل این امر، آن است که آیت‌الله مهدوی ­کنی توانستند، ابعاد فردی، اجتماعی و سیاسی- اجتماعی امام جماعت را ...

هدف از این پژوهش بررسی نقش مسجد در افزایش سرمایة اجتماعی در قرآن و روایات بود. بدین منظور توصیف‌های انجام‌گرفته از نهاد مسجد در قرآن و روایات بر اساس نماگرهای سرمایة اجتماعی ساماندهی شده است، تا از این طریق نقش­آفرینی مسجد در تولید روزافرون سرمایة اجتماعی درک شود. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بر اساس منابع اصیل اسلامی است. توصیف‌های انجام‌گرفته از نهاد مسجد بیان‌کنندۀ کارکردهایی به‌مراتب فراتر از ص...

ادراک انسان از فضا با تغییر روشنایی در عین ثابت بودن سایر عوامل تغییر می کند و احساس ناشی از آن بر عملکرد فرد تأثیر دارد؛ اما در دوران معاصر دسترسی راحت به منابع روشنایی مصنوعی و عرضه ی فراوان و ارزان انرژی الکتریکی کمیت را جایگزین کیفیت نموده است. شیوه های کنترل نور روز در جهت افزایش بهره وری فرد از فضا به شیوه ی خلاقانه ای در معماری تاریخی ایران به کار رفته و انسان رکن اصلی این طراحی محسوب می...

پس از براندازی بنی امیه به دست عباسیان، تنها فردی که با فرار خود بـه شـمال آفریقـا جـانسالم به در برد، عبدالرحمن بن هشام بود که از آنجا به اندلس رفت و در آنجا دولت امویان انـدلس راتشکیل داد . امویان اندلس، قرطبه را پایتخت حکمرانی  خود قرار دادند و با ساخت پل هـا و کـاخ هـا ومساجد بر وسعت آن افزودند و از  آن پس به برتری فرهنگی و علمـی شـهرت یافـت. قرطبـه بـر اثـرحمله ها و نابسامانی ها به تدریج ا...

اگرچه آگاهی اندکی از وضعیت فراگیری دانش در ایران پیش از اسلام در دست می­باشد، با ورود اسلام به ایران، دانش­اندوزی که این بار با دین پیوندی مستحکم داشت، در این سرزمین به شکوفایی می­رسد. بر اساس سنت وعظ و خطابه پیامبر(ص) به یارانش، نخستین مکانی که در سده ­ های نخستین اسلامی به منظور آموزش مورد استفاده قرار می­گرفت، مسجد بود. با اینکه در دوره ­ های بعد، مدارس مستقل به وجود آمدند، به دلیل آموزش دین...