توصیف منازل سلوک و اطوار قلب و مکاشفات خلوت، از طریق انوار و الوان در تصوف و عرفان اسلامی، به خصوص در طریقۀ کبرویه، و نقش شیخ در این زمینه دارای اهمیت خاصی است. علاءالدوله سمنانی (659- 736) و سیدمحمد نوربخش (795- 869) دو تن از عارفان مشهور این طریقه به شمار می روند که در آثار خود به این مهم پرداخته اند. سمنانی آنچه را که کبرویه، اطوار سبعۀ قلب می خواند، به لطایف تعبیر کرده و در تقریر خود هریک ا...

از نظر ابن عربی، خداوند دارای دو سطح ذات و صفات است که در مرحله­ی ذات، نشناختنی و فراتر از معرفت بشری است. ذات حق چون گنجی مخفی بوده که از طریق عشق در مراتب اعیان ثابته و یا فیض اقدس و فیض مقدس ظهور کرده است. جهان هستی برحسب نظریه­ی «تجلّی»، از حق تا خلق، دارای پنج مرتبه(حضرت) است که هر مرتبه نسبت به مراتب مافوق به عنوان سایه، خیال و مثال است. بنابراین، مطابق با این نظریه جهان هستی همواره در حال...

تبیین صحیح نسبت فعل اخلاقی و سیاسی بر اساس علوم انسانی اسلامی و با تکیه بر دانش بومی، و همچنین دور ماندن از پژوهش های سطحی، بی نتیجه و جزء نگر، نیازمند فهم بنیان های فلسفی و اسلامی در کاوش مسائل علوم اجتماعی است. رساله حاضر با چنین هدفی به تبیین اخلاق و سیاست بر اساس حکمت متعالیه می پردازد و این پرسش را مطرح می سازد که حکمت متعالیه از چه ظرفیت هایی برای تبیین نسبت فعل اخلاقی و فعل سیاسی برخوردا...

در این رساله ضمن بیان نظرات افلوطین و ابن سینا درباره ی طبیعت واصول آن ، مقایسه و تطبیق آثار و آراء آنها در این موضوع صورت گرفته است.افلوطین همانند افلاطون اشراقی است و یک فیلسوف ماوراء الطبیعی و متافیزیکی است . در باب طبیعت ، جسم ، ماده و صورت ، زمان ، حرکت و مکان راه افلاطون را رفته است . وی هر چند خود را شارح افلاطون می داند . ولی در حلقه تدریس او و دیگر نو افلاطونیان ، کتابهای ارسطو نیز شرح...

قرآن کریم حقیقت لفظی و کتبی عالم وجود است و به همین نسبت، عالم هستی نیز حقیقت عینی و تکوینی قرآن می باشد. بدین لحاظ «بسم الله الرحمن الرحیم» سرآغاز کلمات خداوند در کتاب آسمانی و سرسلسله کلمات وجودی حق در نظام تکوینی عالم است. از این رو بسیاری از عرفا به تبیین و تفسیر عرفانی این آیه شریفه پرداخته اند. در این پژوهش به اجمال، نظرات مهمترین این عرفا مرور و به تفصیل، آراء امام خمینی(س) و عبدالکریم ...

در نوشتار حاضر نخست مهم­ترین مبادی هستی­شناسانۀ روایت صدرایی نظام احسن تحلیل   می­گردد. ملاصدرا علاوه بر اتکا به اصالت وجود، تمایز وجود و ماهیت، تمایز امکان و وجوب با قول به وحدت تشکیکی وجود یا وحدت شخصی وجود و تشکیک در مظاهر آن (به عنوان دو مبنای متفاوت) و قاعدة امکان اشرف، تصویردقیقی از قانونمندی عالم (اعم از نظام علی-معلولی طولی یا نظام مظاهر)، وحدت حقیقی و نظام ذاتی عالم، اتصال مراتب یا مظا...

با وجود اتفاق نظر فرق کلامی و فلسفی بر سر اتصاف خداوند به تکلم، در کیفیت این اتصاف اختلاف نظرهایی مشاهده می‏شود. ملاصدرا، با این تلقی که کلام انشاء چیزی است که بر درون متکلم دلالت کند، می‏گوید کلام الهی شامل تمام موجودات و افعال خداوند است؛ فایدۀ آفرینش آن‏ها، اعلان و اظهار غیب است. پس اطلاق کلمه و کلام بر جهان آفرینش صحیح است، و خداوند هم به این اعتبار متکلم است. صدرالمتألهین، با بیان مراتب سه...

  در طریقت عرفانی قبّالای یهودی، بررسی ملکوت آسمان‌ها، کارکرد فرشتگان گماشته در هر یک از آسمان‌ها و رابطه میان اسماء الهی موسوم به سفیروت و هر کدام از آسمان‌ها نقش مهمّی ایفاء می‌کند. از نظر عارفان قبالا، قلمرو تجلّی وجود، بر چهار بخش اصلی تقسیم می‌شود: اسماء الهی، عرش، آسمان‌ها و عالم ماده. عالم نخست یا عالم اّصیلوت، قلمرو ده اسم اصلی خداوند است که سه اسم نخست آن‌ها، به نحو خاصّ، در مرتبه عرش یا عا...

گنبد مساجد چشم و دل را به بالا هدایت کرده و یادآور تعالی است. مرکز گنبد نماد وحدت و دیوارهای هشت وجهی که بر آن تکیه می­زند، نماد نظمی آسمانی و پایه­های چهار وجهی نماد جهان خاکی است. در این مقاله کوشش شده است تبیینی از گنبد بر اساس حکمت صدرایی ارائه گردد. در این حکمت عوالم به حس و خیال و عقل تقسیم می­شود و گنبد مساجد تداعی کنندۀ این عوالم است. مصالح فناپذیر گنبد که با چشم حس درک می­شود یادآور عا...