هرمنوتیک انتقادی در علم فلسفه به طور اعم و در روش شناسی علوم انسانی به طور اخص ریشه دوانده است. این رویکرد از منظر روش شناسی، نوعی پژوهش کیفی قلمداد می شود و هدف آن، دستیابی به فهم درونی در بسترهای متنوع (از قبیل زبانی، زمانی، تجربی و...) است. یورگن هابرماس که از متقدمان مکتب فرانکفورت و نماینده این روش محسوب می شود، در سال 1981 یکی از بهترین آثار خود را به نام «نظریه کنش ارتباطی» منتشر  و اشکا...

در بررسی و تبیین ساختار قصیده، همواره به بخش‌های مختلف آن توجه شده است. قصیده به‌جز بخش اصلی، بخش‌هایی چون تشبیب، تخلّص و شریطه نیز دارد که همواره توجه اهل ادب را به خود جلب کرده است. تشبیب را باید راه ورود به قصیده و یکی از مهم‌ترین بخش‌های آن دانست که به‌دلیل قرارداشتن در پیشانی قصیده برای ترغیب و تهییج مخاطب نقش مهمی را به عهده دارد و همواره یکی از موضوعات بحث‌انگیز و محل اختلاف اهل فن بوده ا...

علما در مطالعة نظم قرآن به عنوان یک بحث اعجازین آن اتفاق نظر ندارند. متقدمان نظم را در معنای لغوی، نحوی و بلاغی دانسته‌اند و به صرف و نحو محدود کرده‌اند، اما متأخران آن را با اضافه کردن اسلوبیه و تناسب گسترش داده‌اند و به اتحاد کلّ سوره و در انتها، کلّ قرآن پرداخته‌اند. در این راستا، مخالفان و موافقان در حین بحث از اعجاز قرآن به بحث نظم پرداخته‌اند. اما قرآن به...

مثنوی مولوی دربردارندة اندیشه‌های متعالی و داستان‌های حکمت‌آمیز و اندیشمندانه است. اندیشمندان از دیرباز به این اثر توجه داشته و دربارة آن پژوهش کرده‌اند؛. درنتیجه این اثر از چشم‌اندازهای مختلف شرح و بررسی شده است. بحث جنسیت و سنخیت یکی از مباحثی است که در اندیشة مولانا جایگاه خاصی دارد و در آثار او به‌‌ویژه در مثنوی بسیار نمود یافته است. جنسیت یا جاذبة جنسیت موضوعی است که مولانا همة هستی را جلو...

جایگاه حکومت بر اساس فقه شیعه در دو دوره مورد بحث قرار میگیرد: نخست، زمان حضور معصوم، که در این دوره حق حاکمیت برای معصوم(ع) ثابت است؛ دوم، زمان غیبت معصوم، که در این دوره درباره حق حاکمیت میان فقیهان شیعه اختلاف نظر است. در دوران غیبت برای فقیهان شئونی وجود دارد که عبارت است از: شأن افتا و مرجعیت میان فقیهان « افتا و قضا » دینی، شأن قضاوت و شأن ولایت. در مورد ثبوت دو شأن اختلافی نیست؛ اما در ...

یکی از مصادیق جرم قذف که به دلیل شایع و فراگیر بودن باعث ایجاد اختلاف در بین فقها گردیده، حالتی است که در آن شخصی به دیگری چنین بگوید: «تو با فلان زن زنا کردی، یا با فلان مرد لواط نمودی». فقها در صورت بروز حالت مزبور حد قذف را نسبت به مواجه محقق دانسته؛ لیکن در تحقق آن نسبت به منسوب­الیه اختلاف نموده­اند. مشهور متقدمان در فرض مزبور قائل به وجوب حد شده؛ لیکن اشهر متأخران چنین دیدگاهی را بر نتابی...

در سندهای احادیث را می شناسند. آنان در « حلقه مشترک » مدت هاست که محققان غربی پدیدهمطالعات خود از این پدیده تفسیرهای مختلفی عرضه داشته اند و از آن برای تاریخ گذاری احادیث بهرهگرفته اند. مقاله حاضر، در صدد پاسخ به این پرسش است که آیا این پدیده نزد محدثان مسلمان دردوران متقدم نیز شناخته بوده است و از میان انبوه اصطلاحات حدیثی که محدثان در تبیین ویژگی هایمختلف احادیث و راویان آنها وضع کرده اند، کد...

از مهم‌ترین مباحث مطرح در‌حوزة علوم قرآنی، نسخ است که در بسیاری از روایات، اِشراف بر جوانب آن، از‌جمله ویژگی‌های مفسران قرآن به‏شمار آمده است. از سویی، قرآن‌پژوهان، این پدیده را بر سه قسم، شامل نسخ حکم و بقای تلاوت، نسخ حکم و تلاوت، و نسخ حکم بدون تلاوت تقسیم کرده و از این میان، تحقق‌یافتن مورد اول را بیشتر مفسران و پژوهشگران در‌حوزة علوم قرآن پذیرفته‌اند؛ اما بر‌سر دو قسم دیگر، اختلاف‌ نظر وجود...

نظریه نسخ از مهم‌ترین مسائل قرآنی است که دانشمندان علوم قرآن و تفسیر درباره وقوع یا عدم وقوع آن، دیدگاه‌های متفاوتی ارائه داده‌اند. غالب عالمان در اعتقاد به وجود نسخ همداستان و متفق بوده و اختلاف آن‌ها تنها در تعداد و چگونگی آیات منسوخ است. از سویی دیگر، برخی از دانشمندان به خصوص متاخّران، به مقولة «عدم نسخ آیات قرآن» گرایش نشان داده و بر این باورند که هیچ یک از آیات قرآن نسخ نشده اند. در این مق...

دو جریان فقهی اصولی و اخباری در نگرش به منابع فقهی، دیدگاه های متفاوتی را دنبال می کنند که برخاسته از فهم شریعت است و برای اجرای آن اخباریون مراجعه به ظاهر اخبار و اصولیون بر فهم عقلی شریعت تأکید می کنند. در این میان، محقق بحرانی راهی میانه را پیمود که مهمترین خصوصیات تفکر وی بدین شرح است: تحصیل مقدمات استنباط در دوران غیبت را ضروری می داند؛میان رای شخصی و اجماع- که گاه متقدمان، آن را مطابق سلی...