پس از حمله ناپلئون به مصر و به دنبال آن تأثیرات متعدّدی که در حوزه سیاسی و اجتماعی بر سرزمین های عربی و بویژه مصر داشت، جلوه های تازه ای در حوزه ادبیّات ظهور کرد. در پی ارسال هیئت های مختلف به کشورهای اروپایی و مطالعه آثار نقدی و ادبی ادبایی چون گوته و وردزورث و بایرون، نگاه تازه ای به نقد ادبی در میان ادبای نوگرای عرب چون عبدالرّحمن شکری رواج یافت. شکری سه سال را در انگلستان به بررسی شعر و نقد ار...

از دیرباز، به ‌دلایل مختلف، شاعران ترجیح داده‌اند که مطلب، و بویژه مسألۀ عرفانی مورد نظر خویش را به ‌صورت غیر مستقیم و گاه رمزی بیان کنند. یکی از روش‌های بیان غیرمستقیم این گونه مطالب، استفاده از حکایت‌های تمثیلی است. در چنین اشعاری که معمولاً حاوی روایت هستند، کشف معنای باطنی شعر در گرو رمزگشایی از داستان است. در گذشتۀ ادب فارسی حکایت‌های حاوی تمثیل عرفانی به ‌وفور ملاحظه می‌شود. با وجود این، د...

شاعران توانسته‌اند با روش‌های گوناگونی بر غنای شعر خود بیفزایند. این ابزارها و تکنیک‌ها همچون مباحث قدیم بلاغی(تشبیه، استعاره، مجاز و ...) و مباحث نقد جدید مانند نقاب، نماد، اسطوره و ... توانسته‌اند شعر را به حد اعلای خود برسانند. یکی از این روش‌ها، تناص است که شاعر با ورود متون دیگر، به شعر خود استحکام و مقبولیت مضاعفی می‌دهد. عبدالوهاب بیاتی از جمله شاعران معاصر عراق است که تناص را ی...

شاعران توانسته‌اند با روش‌های گوناگونی بر غنای شعر خود بیفزایند. این ابزارها و تکنیک‌ها همچون مباحث قدیم بلاغی(تشبیه، استعاره، مجاز و ...) و مباحث نقد جدید مانند نقاب، نماد، اسطوره و ... توانسته‌اند شعر را به حد اعلای خود برسانند. یکی از این روش‌ها، تناص است که شاعر با ورود متون دیگر، به شعر خود استحکام و مقبولیت مضاعفی می‌دهد. عبدالوهاب بیاتی از جمله شاعران معاصر عراق است که تناص را ی...

گرچه در اکثر آثار ادبی تمام نقاط دنیا ردِّ پای پول و مسائل اقتصادی دیده می‏شود، امّا قائل شدن رابطه‏ای عمیق و ناگسستنی بین پول، اقتصاد و ادبیّات حرکتی است عجیب و نا‏‏مأنوس؛ عجیب‏تر و نامأنوس‏تر این‏که چنین رابطه‏ای را در شعر عرفانی فارسی جستجو کنیم. و این کاری است که در این مقاله انجام خواهد شد. نکته دیگر این است که در اکثر آثار انتقادی ادبی دربارۀ شعر، رمان و غیره، تقریباً هیچ توجّهی به جنبه استعاری...

واژۀ «دور» در عروض قدیم به کار رفته، اما دربارة اوزان دوری بحث نشده است. در عروض جدید، اصطلاح «اوزان دوری» به گروهی از اوزان متناوب­الارکان اطلاق می­شود که قرارگرفتن هجای کشیده به جای هجای بلند در انتهای نیم­مصراع، خللی در وزن آن ایجاد نمی­کند و شاعر مجاز است در نیم­مصراع این اوزان، همانند پایان مصراع، از هجای کشیده به جای هجای بلند استفاده کند. تعریف وزن دوری، شرایط و ویژگی­های آن همواره محل ا...

غزلیات سعدی به چهار بخش غزلیات قدیم، طیبات، بدایع و خواتیم تقسیم بندی شده­ است. به نظر می­رسد غزلیات قدیم در دوران جوانی و طیبات و بدایع در دوران پختگی و اوج شاعری سعدی سروده شده و خواتیم مربوط به دوران پیری اوست. اگر چه جوهره­ی شعر سعدی در غزلیات، عشق است، اما این عشق در غزلیات قدیم، عشق زمینی و در خواتیم عشق عرفانی است، حتی در بعضی از غزل­های خواتیم، اخلاقیات و زهد  غلبه دارد. این دوگانگی در ...

شعر زبان دل است و زاییده ی احساسات آدمی و شاعر کسی است که این احساسات و عواطف را با زبانی مخیل و موزون در ساختاری مطلوب ارائه می دهد. قیصر امین پور، شاعر معاصر، شاعر جنگ، عشق و غم و اندوه است. او در میان مردم زاده شد و با مردم با زبان خودشان سخن گفت. در این پژوهش اشعار قیصر امین پور، بنا بر تعریف فوق مورد بررسی قرار گرفته و در شش فصل تدوین شده است. پس از نگاهی گذرا به زندگی و آثار امین پور در...

شعر فارسی در نتیجۀ آشنایی با ادبیات غرب، هم از لحاظ مضمون و محتوا، و هم از لحاظ فرم متحول شد. از گونه های تحول در شعر فارسیِ عصر مشروطه به کارگیری تعدادی قافیۀ جدید است که به شعر غرب تعلق داشت و در ادبیات کلاسیک ما بی سابقه بود. شعرای مشروطه از رهگذر شعر ترک، که پیش از ادبیات ایران به سبب ارتباط با دنیای غرب وارد عصر تجدد شده بود، با این نوع قوافی آشنا شدند و آن ها را در شعر خود به کار بردند. دل...

تسکین یکی از اختیارات شاعری است که طی آن شاعر می‌تواند یک هجای بلند به‌جای دو هجای کوتاه بیاورد؛ اما عکس اختیار تسکین (آوردن دو هجای کوتاه به‌جای یک هجای بلند) از نظر عروض‌پژوهان، صحیح نیست؛ لکن در شعر قدیم و نیز دورة متأخرتر، اشعاری دیده می‌شود که در آن‌ها از عکس اختیار تسکین استفاده شده است. عکس تسکین اگرچه ظاهراً به تقلید از شعر عرب (تبدیل مفاعیلن به مفاعِلَتن) اما غالباً در اوزان دوری که خاص شع...