نسخ? خطی «مجمع الافکار» از آثار ارزشمند و بی نظیر قرن یازدهم هجری است. این اثر، مجموعه ای از دیباچ? دیوان-های شاعران قرن دهم و یازدهم هجری به همراه رقعات و نامه ها و اخوانیات شاعران این عصر به یکدیگر و مجموعه ای متنوع از نوشته های شاعران و نویسندگان مختلف این عهد است. این نسخه نه تنها گوشه های تاریکی از تاریخ عصر گورکانیان هند را روشن می کند، بلکه به دلیل در برداشتن بسیاری از نامه های خصوصی و ...

اغلب پژوهندگان در مطالعه و بررسی شهرت حضرت احمدبن موسی(ع)  و تاریخ کشف مرقد ایشان، صرفاً به اسناد تاریخی اکتفا کرده اند؛ در این مقاله با تأکید بر اشعار سده های هشتم تا دهم، سیر توجه به مرقد و شهرت آن حضرت بررسی و همچنین نخستین مناقب احمدبن موسی در شعر فارسی استخراج و تحلیل شده است. از یافته های این پژوهش این است که تا اواخر سده هشتم، اشاره ای مشخص به مرقد آن بزرگوار در دیوان شاعران وجود ندارد. د...

به نظر می رسد برای موسیقی دانان فتوت نامه ای نوشته نشده است. این نبود احتمالی را می توان چنین تفسیر کرد که اهل این هنر یک صنف به شمار نمی رفته اند؛ نیز این گمان دور از ذهن نیست که اگر صنف موسیقی دان در عمل وجود داشته، منع مذهبی و حرمت غنا مانع از نوشتن فتوت نامه برای آنان بوده است. اما در برخی رسالات موسیقی، بخشی به «نصایح موسیقاری» یا شیوه «سلوک این فنّ شریف» یا «آداب مجالس» اختصاص دارد که به پ...

تاریخ بشری در تداوم خود شاهد ظهور مردان و زنانی بزرگ بوده که رنج­ها و آرزوهای بشر را درصفحات تاریک و روشن آن به نمایش گذاشته است. به همان اندازه که اینان با شجاعت در مقابل سنت­های کهنه و ارتجاعی جامعه خود ایستاده و در برابر ستم­گران قد علم کرده­اند، سودپرستان عافیت طلب تلاش کرده­اند تا آتش­فروزان آن­ها را خاموش ساخته، شخصیت آنان را وارونه جلوه دهند. بسا انسان­هایی بزرگ که تاریخ چهره آنان را منف...

رودکی سمرقندی از سرآمدان قلمرو شعر پارسی در سده سوم و چهارم هجری است که از انبوه اشعار او تنها حدود هزار بیت، آن هم به گونه پراکنده و برگرفته از میان آثار دیگر به دست ما رسیده است. فقدان نسخه کهن و اصیل، فاصله زمانی، دگرگونی‌های زبان فارسی، ضبط‌های مختلف منابع ثانوی و ... سبب شده است تا قرائت و مفهوم برخی از همین بیت‌های اندک این شاعر دشوار و دیریاب گردد. در این جستار قرائت‌های گوناگون و معانی ...

تفویض غالیانه از جریان پیدایش تا سده ششم هجری؛ با تأکید بر منابع اعتقادی ـ روایی و فرق‌نگاری نیره دلیر[1] چکیده هدف این پژوهش، بررسی چگونگی معرفی مفوضه و عقاید آن‌ها در منابع اعتقادی ـ روایی و فرق‌نگاری و نیز بررسی تطور تاریخی رویارویی و مبارزات علمای شیعی از سده سوم تا ششم و مشخص کردن نقطه اوج آن است. از این‌رو، این پرسش مطرح است که رویکرد و رویارویی علمای شیعی نسبت به تفویض غالیانه از آغاز م...

 یکی از پرچالش ترین اقدامات رضاشاه، کشف حجاب است، که با مخالفت های فراوان در جامعه ایران روبرو شد. این مقاله، با نگاهی متفاوت به مساله کشف حجاب، تلاش دارد تا آن در زمینه فرهنگی و ادبی جامعه ایران در دهه آخر سده گذشته و دو دهه ابتدایی سده حاضر قرار دهد و بر این مبنا، با مقایسه شعر موافقان کشف حجاب با استدلال های دولتی در زمان کشف حجاب، و نیز مقایسه شعر موافقان کشف حجاب و شعر مخالفان، هم تفاوت بی...

بیدل دهلوی (1054-1133 ه.ق.) یکی از بلندآوازه­ترین شاعران پارسی­گوی سرزمین هندوستان و بزرگترین شاعر شاخة هندی سبک مشهور به هندی است؛ اما اشعار او در ایران به قدر کافی نقد و بررسی نشده است. وزن یکی از عناصر اصلی شعر و از مهمترین عوامل تأًثیرگذاری آن است. بنابراین، در مسیر ارزیابی و نقد شعر، یکی از گامهای اصلی، بررسی کیفیت وزن آن است. اغلب بیدل­خوانان و بیدل­شناسان، غزل های او را ارزشمندترین محصولا...

تشبیه یکی از گسترده ترین مباحث علم بیان است که همزمان با خلقت بشر در گفتار انسان اولیه پدید آمده است. اگر بپنداریم که استفاده از علوم بلاغی و ادبی مختص قوم و ملتی خاص و منحصر به دوره هایی از پیشرفت علوم ادبی بوده است، دچار خطا شده ایم. انسان های اولیه برای بیان ذهنیات خویش و مفاهیم پیچیده و مبهم به تعبیرات مختلف و استفادۀ وسیع از قوّۀ تخیل نیاز داشتند. در این رویکرد استفاده از تشبیهـ هر چند به ص...