خط نامتعارف و کمتر شناخته­شده­ا ی که نسخه­‌ای از کتاب احکام نجوم (کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ 17225) بدان کتابت شده، یکی از حلقه های گمشده را در تاریخ خوشنویسی ایرانی نمایان می سازد. به نظر می­رسد با توجه به شباهت‎ها و تفاوت‎های این خط با نسخ و کوفی شرقی، خط نسخۀ احکام نجوم را می‎توان اسلوب ویژه ای برای کتابت نسخ خطی در برهه­ای از تاریخ در نظر گرفت. این پژوهش با هدف مطا...

میرسیدعلی همدانی (د. 786ق) از عرفای نامدار کبرویه است که در ترویج و تثبیت آموزه‌های اسلامی و عرفانی در مناطق شمالی و مرکزی ایران، هند (کشمیر) و خراسان بزرگ (بخش‌هایی از افغانستان و تاجیکستان) سهیم بوده است. معدود آثار چاپ شده از او در ممالک فارسی‌زبان مورد توجه بوده و زمینه برای احیاء دیگر نوشته‌های وی نیز مهیاست. متن فارسی «رسالة واردات» در همین راستا و در قالب تصحیحی تطبیقی- انتقادی عرضه می‌ش...

چکیده شیوه­های اعمال و نیز محدود کردن قدرت در سال­های منتهی به مشروطه به ناگاه وجوه نظری جدیدی پیدا می کند. بعد از آن که حکومت­مندی متافیزیکی ایران در سلسلۀ قاجار پدیداری بسیار انحطاط آمیز پیدا کرد، وجوه فروپاشی، شکست و تجزیۀ ایران آغاز شد، به نحوی که ایران در همۀ نبردها شکست خورد و مردم ایران یعنی رعیتِ تحت سلطۀ ظل السلطان­ها از تحقیر داخلی و خارجی به تنگ آمدند. در این فضای بحرانی که تمامیت ارض...

اخلاق پروتستان و روح سرمایه‌داری، از مهم‌ترین نوشته‌های حوزۀ مطالعات تطبیقی و جامعه‌شناسی دین است که با وجود گذشت بیش از صدسال از پیدایش آن، هنوز هم گفت‌وگو بر سر آن، به‌ویژه در کشورهای توسعه‌نیافته،‌ طراوت و تازگی دارد. چنانچه می‌دانیم در ایران اندیشه‌ها و آثار ماکس وبر - همانند مارکس و دیگران - دچار برخی بدخوانی‌ها و بدفهمی‌ها شده است؛ بر همین اساس، مقالۀ حاضر وجه همت خود را معطوف خوانش و توص...

Muslim Mystics were always seeking for a new understanding of the Qurān and religious concepts in order to achieve the truth. They are certainly benefiting from the assumptions such as the meaning of the Qurānic verses for discovering significance. One of the proposed Qurānic concepts among the mystics, especially in mystics of the third and fourth centuries, was the mystical term “Tawakkol”. T...

شیخ‌ بهایی از عالمان شیعی نام‌آشنای دوران صفوی است. از جمله آثار وی رساله‌ای تحت‌ عنوان «اثبات وجود صاحب‌الزمان علیه‌السلام» است که نسخه‌ای کامل از آن تاکنون در دسترس نبوده است. اخیراً نسخه‌ای خطی از این رساله در کتابخانۀ شخصی آیت‌اللّه هادی مدرس طهرانی (متوفای 1294ق) یافت شده است. در این مقاله پس از اثبات صحت انتساب نسخۀ نویافته به شیخ، برای نخستین بار متن و ترجمۀ کامل آن ارائه می‌شود.

نظریّۀ «حدوث دهری» عمدتًا با میرداماد و به‌عنوان اساسی‌ترین نوآوریِ فلسفی او شناخته می‌شود. وی با اشاره به ناکامیِ فلاسفۀ پیش از خود در تبیین برهانیِ مسئلۀ پیدایش جهان، محتوا و اصطلاح نظریّۀ «حدوث دهری» را نتیجۀ ابداع خویش و بزرگترین ثمرۀ حکمت یمانی دانسته است. از سوی دیگر، ملّامحمّداسماعیل خواجویی بر بنیاد متن رسالۀ نور الهدایة و پذیرش انتساب آن به جلال‌الدین دوانی، دیدگاه‌ او را بر آموزۀ حدو...

یکی از آثار ارزشمند در حوزۀ تشیع در هند، اثری است تحت عنوان آیینۀ حق­‌نما تألیف نجف‌­علی فیض‌­آبادی. آیینه به انگیزۀ پاسخگوئی به اظهارات آقا احمد بهبهانی در کتاب مرآت­الاحوال جهان­‌نما و در رسالۀ تنبیه‌الغافلین به رشتۀ تحریر در آمد. در این دو اثر و عمدتاً در مرآت­‌الاحوال، آقا احمد شبهاتی را در بارۀ توان علمی و قدرت اجتهاد سید دلدارعلی نصیرآبادی، تنها...

التذکرة فی علم البزدرة کتابی است در باب پرورش و معالجۀ مرغان شکاری که علاء‌الدین کندی آن را در قرن هشتم به زبان عربی تألیف کرده و محمّد بن علی بن زاهد تستری آن را به زبان فارسی ترجمه کرده است. این اثر در چهار مقاله، شامل سخنان حکمای روم، ترک، هند و فرس تألیف شده و از لحاظ جامعیّت و دسته‌بندی در میان بازنامه‌های موجود کم‌نظیر است. رسالۀ مذکور در سال 1394 با دو نسخه به دست میرهاشم محدث تصح...

رسالۀ الطیر ابن‏سینا حکایت نمادین هبوط نفس یا همان عقل از عالم علوی، اسارت او در عالم مادی و تلاش برای رهایی و اتصال دائمی با عقل فعال است. در این داستان، نمادهای مختلفی همچون پرنده، صیاد، دام، غم غربت، سفر، اسارت، کوه و نمادهای پیرامونی هریک وجود دارد. ابن‏سینا در این رساله، نظریه‏ای فراطبیعت گرایانه درباره معنای زندگی ارائه می‏کند. بر اساس این نظریه، زندگی هنگامی معنادار خواهد بود که انسان هد...