ساختار اجتماعی ایرانِ عصر صفوی، با تأثیرپذیری از سیاست‌های پادشاهان صفوی، دیگر پذیرای تحرکات سیاسی ـ اجتماعی طرایق صوفیانه نبود. طریقت نوربخشیه با مشاهدة حرکت صوفیان صفوی از محراب به‌جانب تخت سلطنت، تداوم محبوبیت و آزادی عمل اجتماعی خویش را در خطر دید. مرشدان نوربخشی تقریباً هم‌زمان با صفویان، به‌منزلة یک طریقت صوفیانة شیعه‌مذهب، در قلمرو تیموریان اعلام موجودیت سیاسی کردند، اما درادامه نتوانستند ...

چکیده در این پژوهش سلفی گرایی جهادی اسلامی، دلایل رشد آن و تأثیر آن بر آینده ثبات سیاسی منطقه خاورمیانه بررسی شده است. جریان فکری سلفی در نتیجه مسائلی مانند حمله شوروی به افغانستان (1979)، حمله آمریکا به عراق (1991 و 2003) و افغانستان (2001) جنبه نظامی و خشونت آمیزی به خود گرفت و در دو دهه اخیر فعالیت های آن افزایش پیدا کرده است. اما پس از خیزش های مردمی در جهان عرب که از سال 2010 شروع شد و بی ...

متأثر از گسترش رخداد‏های خشونت‏بار، فرقه‌گرایانه و تروریستی در یک دهه‌ی اخیر، غالب تحلیل‏گران و پژوهشگران سیاسی در یک دهه اخیر کوشیده‌اند تا ضمن بحث پیرامون رفتار فردی و جمعی انسان‌ها، درباره زمینه‏ها و علل گسترش افراطی‌گرایی و خشونت سیاسی تأمل کنند. توجه به نقش مؤلفه‌های فرهنگی و مذهبی با هدف چرایی گرایش افراد به انجام اقدامات خشونت‌بار، به عنوان یکی از مهمترین دلایل برای فهم خشونت سیاسی در ای...

الحاد در علم کلام و فقه اسلامی به معنای انکار وجود خدای یگانه، نپذیرفتن دین حق، بازگشت از دین اسلام یا ارتکاب گناه در مسجد‌الحرام است. اما در طی تاریخ، طبقة‌ حاکم و رهبران فرقه‌های مذهبی مکرراً از اتهام به الحاد به مثابة دستاویزی برای حذف رقیبان و مخالفان استفاده کردند. در دورة‌ سلجوقیان، مناسبات حکومت با دستگاه خلافت عباسی، که بر سر دعوی قیمومیت سیاسی و مذهبی بر سرزمین‌های اسلامی مبتنی بود، وار...

در نبود احزاب سیاسی کارآمد در جامعه ایرانی در سال‌های بین انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، نهاد مرجعیت با توجه به خاستگاه مذهبی و پایگاه اجتماعی‌ خود در جامعه توانست برخی از کارکردهای احزاب سیاسی را در جامعه برعهده گیرد. هرچند کارکردهای سیاسی نهاد مرجعیت در ایران، برخاسته از خاستگاه مذهبی آن است؛ اما به‌خودی‌خود وجهی بارز از فعالیت‌های این نهاد است. سازوکارهای اعمال قدرت در نهاد مرجعیت با نهادها...

از دهه 1990 به این سو، تعارضات و شکاف های سیاسی و اجتماعی عمدتا شکل هویت بنیاد قومی، مذهبی و منطقه ای- محلی یافته و از حالت صرفا طبقاتی خارج شده اند. به تاثیر از پدیده های همچون جهانی شدن و انقلاب ارتباطات، هویتها و کنشگران غیر طبقاتی، آگاه تر و سیاسی ش در این تحقیق، نگارندگان با روش تحقیق تبیینی- علی و با رویکرد جامعه شناختی سیاسی-تاریخی در صدد ارائه پاسخ تحلیلی به این پرسش هستند: از منظر شکاف...

این پژوهش ضمن بررسی نوآوری‏های مذهبی حسن صبّاح، به نقش وی در بنیان نهادن دعوت جدید اسماعیلی و بحث از آرای او درباره‏ی جایگاه امام در سلسله مراتب این آیین و ضرورت تعلیم از امام، هم‏چنین تأثیر این اصلاحات مذهبی در جامعه‏ی اسماعیلی ایران و چگونگی قرار گرفتن این داعی اسماعیلی در رهبری جنبش نزاریان می‏پردازد. یافته‏های این پژوهش بیانگر آن است که حسن صبّاح با ارائه‏ی آموزه‏های تازه‏ی مذهبی، ضمن اصلاحات...

دین همواره نیرومندترین عامل ایجاد نظم و ثبات در ابعاد گوناگون روابط اجتماعی و سیاسی بوده است و باورهای مذهبی، تداوم اجتماع را از طریق معنابخشی به حیات جمعی و قاعده‌مندسازی مناسبات گروهی، تضمین کرده‌اند. در عین حال دین مقوله‌ای تفسیرپذیر است و از این‌رو منشاء تاریخی شکل‌گیری نحله‌ها، فرقه‌ها و دستجات مختلف بوده است که پیامد آن شقاق اجتماعی و ناپایداری سیاسی است. در این شرایط، گروه‌های منشعب غالب...

جریان وهابیت که در پی بسط اندیشه‌های محمد بن عبدالوهاب در نجد شکل گرفت و پس از انعقاد پیمان همکاری او با محمد بن سعود، وجهه‌ای سیاسی پیدا کرد، تاریخ پر فراز و نشیب را پشت سر گذاشته است. همراهی و تعامل دو جناح مذهبی و سیاسی حکومت سعودی از موضوعات جذاب برای تحقیق در تاریخ وهابیت است. جناح مذهبی از ابتدا به قدرت و حمایت جناح سیاسی برای نشر وهابیت محتاج بوده و جناح سیاسی نیز نیازمند کسب مشروعیت و م...

اکثر زبان شناسان امروزی علاقه مند هستند که زبان را در مفهوم وسیع آن که عموما گفتمان اطلاق می شود، بررسی کنند. گفته می شود که گفتمان در تنوع به تعداد حوزه های کاربردی آن، که وجود دارند، می باشد که در درون هر یک، بر اساس کاربرد آن در آن حوزه تجزیه و تحلیل می شود. سیاست یکی از این حوزه ها است که در آن، گفتمان نوع و کاربرد خاص خود را دارد. انتظار می رود که یک گفتمان سیاسی باید شامل موضوع و ساختار س...