حدیث «یکونُ بَعْدی اثْنَاعَشَرَ خَلِیفَهً» از احادیث شاخص در بحث خلافت پیامبر2 است که بر جانشینی و امامت ائمۀ شیعه دلالت دارد و در پرتو این روایات، حقانیت اعتقادات امامیه اثبات می شود. نقل های فراوانی از روایت «اثناعشر خلیفه» در منابع اهل سنت وجو دارد. بیشتر علمای این مذهب در تطبیق حدیث مذکور بر خلفای خود، بر عبارت های الحاقی آخر حدیث تکیه کرده اند. از شرایط ضروریِ کشف دلالت دقیق این حدیث و نقد توجیهات برخی...

در سندهای احادیث را می شناسند. آنان در « حلقه مشترک » مدت هاست که محققان غربی پدیدهمطالعات خود از این پدیده تفسیرهای مختلفی عرضه داشته اند و از آن برای تاریخ گذاری احادیث بهرهگرفته اند. مقاله حاضر، در صدد پاسخ به این پرسش است که آیا این پدیده نزد محدثان مسلمان دردوران متقدم نیز شناخته بوده است و از میان انبوه اصطلاحات حدیثی که محدثان در تبیین ویژگی هایمختلف احادیث و راویان آنها وضع کرده اند، کد...

هرچند بنابر آگاهی‌های موجود کتاب تحف‌العقول از جمله منابع حدیثی متقدم است که به دست علی بن حسن بن شعبة حَرّانی ـ معاصر شیخ صدوق (م 381ق) ـ تألیف شده است, اما نخستین اشاره‌ها به آن در آثار سده‌های دهم و یازدهم هجری دیده می‌شود. نقل حدیث «معائش عباد» از این کتاب در المکاسب شیخ انصاری (م 1281ق) موجب شهرت بیشتر تحف‌العقول در محافل فقهی گردید. فاصلۀ زمانی تدوین کتاب تا نخستین اشاره‌ها به آن از یکسو و ...

حدیث قدسی سلسله الذهب، حاوی گفتمان های توحید و امامت است که توأمان، گفتمان تفکر شیعی را تشکیل می دهند و با رویکردی سیاسی-اجتماعی همه ذیل گفتمان مقاومت، جای می گیرند. این حدیث، در سال 200 ه.ق توسط امام هشتم شیعیان اثنی عشری، امام علی بن موسی الرضا (علیه السّلام)؛ زمانی که از سوی مأمون خلیفه عباسی به مرو فراخوانده شده بود، در مسیر رفتن از مدینه به مرو، در نیشابور، در جمع عده ای از علما و اصحاب حدی...

حدیث پژوهان برای شناخت روایات سره از ناسره که در گذر زمان به مجموعه های حدیثی راه یافته اند. معیارهایی عنوان کرده اند. این معیارها از یک سو ناظر به سند حدیث و از سوی دیگر ناظر به متن احادیث هستند. از آنجا که بررسی سند حدیث با محدودیتهایی مواجه است، بررسی متن مهمترین راه ارزیابی حدیث است که حتی در صورت صحت سند آن، حکم بطلان حدیث را امضا میکند. قرآن، سنت، شأن معصوم، علم، واقع، عقل و تاریخ اموری ه...

منطقه «بلخ» از جمله مناطقی است که حدیث شیعه مدتی از حیات خویش را در آن سپری کرده است، ولی پژوهشی مستقل در بازخوانی تلاش محدثان شیعه در این منطقه شکل نگرفته است.  این منطقه بخشی از خراسان بزرگ در قدیم بوده و اکنون شامل استان­هایی در ازبکستان و افغانستان شود. حضور محدثان بلخی در این منطقه و بلخیان مهاجر به دیگر حوزه های حدیثی شیعه از یک سو و اقبال دانشیان شیعی به حضور در این مناطق سبب شد که حوزه ...

مسأله آغاز پیدایش جعلِ حدیث یکی از مسائل مهم تاریخ حدیث است که از سوی محققان فریقین آرای متفاوت و گاه متناقضی در باره آن ابراز شده است. یکی از این آرا متعلق به عمر بن حسن بن عثمان فلاته، از نویسندگان معاصر اهل سنت است که کتاب الوضع فی الحدیث او از مهم‏ترین منابع موجود در مطالعات وضع شناسی به شمار می‏رود. وی با نقد آرای دیگران و طرح مستنداتی تاریخی کوشیده است تا پیدایش احادیث موضوع را در ثلث آخر ...

واژه­ «آیه»، یکی از تقسیم بندی­های قرآنی مستند به خود قرآن است که در متن کلام الهی نیز به کار رفته است. این واژه، معانی و استعمالات مختلفی دارد که در روایاتی از معصومان(ع) برخی از این کاربردها ملاحظه می­شود. این مقاله درصدد واکاوی معانی این واژه و کاربردهای آن در روایات شیعه است. از جمله، حدیث هشام بن سالم که در ظاهر، دلالت دارد قرآن کریم مشتمل بر هفده هزار آیه است. اختلاف میان آن رقم و تعداد آ...

روایات فراوانی، حدیث آل محمد: را صعب و مستصعب دانسته‏اند. با گردآوری این روایات، روشن شد که منابع بیشتر آنها کهن و قابل اعتمادند؛ منابع معتبری مانند بصائر الدرجات، الکافی و برخی کتاب های شیخ صدوق. اسناد این روایات نیز متعدد و بر پایه ارزیابی نرم افزار درایة النور برخی از آنها، صحیح یا موثق هستند. از این رو، به صدور آنها اطمینان داریم. بر پایه لغت شناسی اجتهادی، تشکیل خانواده حدیث و یافتن قرینه...