متون عرفانی چه نظم و چه نثر، علاوه بر مسایل ذوقی و بیان سیر و سلوک شاعر یا نویسنده ی آن در بردارنده مفاهیم و اصطلاحات فراوان و متنوع عرفانی هستند که پدید آوردندگان آن ها از آن مفاهیم و اصطلاحات در بیان و توضیح مطالب خویش استفاده کرده اند. گاهی نیز برخی از شاعران و نویسندگان عارف برای تعلیم و تربیت و آموزش سالکان، اثری را پدید آورده اند. این آثار به دلیل برخورداری از جنبه ی تعلیمی و آموزشی، بیشت...

هر شاعری به طور طبیعی تحت تأثیر شاعران پیش از خود قرار می گیرد. در میان عناصر تشکیل دهندۀ شعری صورخیال (تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز) جایگاه ویژه ای دارد. هاتفی خرجردی (927 ـ 22/814 ﻫ .) از شاعران برجسته ای است که به نظیره گویی خمسۀ نظامی پرداخته. در میان این نظیره ها هفت منظر (نظیرۀ هفت پیکر نظامی) به جهت نو بودن هفت داستان آمده در آن قابل توجه است. هاتفی در زمینۀ صورخیال بیش از همه از خال خوی...

اصطلاح ریخت‌شناسی به عنوان یکی از روش‌های تحلیل و طبقه‌بندی عناصر متن با مطالعات ولادیمیر پراپ بر روی یک­صد قصه‌ی عامیانه‌ی روسی وارد عرصه‌ی نقد ساختاری شده است. این شیوه‌ی تحلیل در شناخت نقش‌ها، نقش‌ویژه‌ها و حرکت‌های متن و چگونگی ترکیب و ارتباط این عناصر با یکدیگر کارآمد است. داستان لیلی­ومجنون جامی از جمله متون روایی ارزشمند ادبیات فارسی در قرن نهم است. جنبه‌های روایی این منظومه‌ درحوزه‌ی اد...

این مقاله داستان حضرت یوسف و زلیخا را در ادبیات اسلامی مورد بررسی قـرار دادهاست . قصه یوسف و زلیخا یکی از داستĥن های عشق صوفیانه است که از قرآن کریم به ادبپارسی راه یافته است . حکیم ابوالقاسم نخستین کسی است که در ادبیات اسلامی این قصهرا به شعر درآورده است و منظومه او اکنون در دسترس ماست . پیش از او، ابوالمؤید بلخی وبختیاری این داستان را به نظم درآورده اند، اما از منظومه های آنان اثری در دست نیس...

چکیده کنایه­ها، به سبب کوتاه بودن، در میان عامۀ مردم کاربرد بسیار دارند و از آنجا که دارای معنای مجازی هستند، اغلب شعرا و نویسندگان برای جلوگیری از بیان صریح و مستقیم از کنایه استفاده می­کنند. کنایه، چون تصویر ساز است و ذهن شنونده را در تعلیق می­گذارد، زیبایی هنری می­آفریند؛ به همین دلیل کنایه در ادبیات، جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده است و شاعران از آن بهره­های فراوانی برده­اند. عبدالرحمان ...

ابوالمکارم رکن الدین علاء الدوله احمد بن محمد بن احمد بیابانکی یکی از بزرگترین مشایخ صوفیه و از شاعران و نویسندگان اواخر قرن هم و اوایل قرن هشتم هجری است. زندگی شیخ در یکی از جنگ ها تغییر کرد که علّت آن جذبه ای بود که بوی رسید و متنبه شد و زندگی وی به در مرحله تقسیم شد: مرحله اول از تولد تا بیست و چهار سالگی و مرحله دوم از بیست و چهارسالگی تا زمان وفات اوست. شیخ در تصوّف پیرو اعتدال بود و از فرقه...

تأویل از جمله علوم مهم در فهم معنای باطنی آیات قرآن و احادیث است. ازجمله عارفانی که به این موضوع توجه ویژه نشان داده، جامی است. تأویلات جامی از آیات قرآن و احادث نبوی، بسیار قابل توجه است. وی در توضیحِ معانی باطنی آیات و روایات از ژرف­ترین اندیشه­­های عرفان نظری، سود برده است. نمود این مسئله در تأویلات قرآنی او شامل: تأویل جنت به ذات، ارض به حقایق اعیان، سماوات به اسما و صفات و نجم به انوار منعک...