چکیده سلفیه به صورت یک جریان فکری ـ مذهبی به شیوه ای انتقادی در بین جامعۀ اهل سنت ظاهر شد، به تدریج رنگ سیاسی به خود گرفت، و درنهایت به یک جریان فکری سیاسی تبدیل گردید. با وجود این، پس از مدتی منازعات فکری و عقیدتی موجب اختلاف میان رهبران و طرفداران این جریان گردید. دسته ای از آن ها به نام «جامیه» در کنار حکومت قرار گرفتند و اطاعت از سلطان را لازم دانستند. دستۀ دوم «سروریه» نام گرفتند که با تش...

پژوهشنامه حاضر، تحقیقی تحلیلی ـ عقلی درباره براهین وجودی و صدیقین و مقایسه میان این دو نوع استدلال می باشد. با توجه به تحقیقات فراوانی که در این زمینه صورت گرفت، روشن شد که: برهان وجودی برهانی است پیشینی که بدون مراجعه به عالم خارج و تنها از طریق مفهوم خدا (البته نه مفهوم بما هو مفهوم، بلکه مفهوم از حیث مرآتیت واقع و حکایتگری آن) وجود خدا را ثابت می کند. برهان صدیقین نیز برهانی پیشینی است ک...

از میان مجموعۀ مسائل و معارف گرد آمده در فلسفۀ اسلامی، قاعدۀ بسی ط الحقیقه، قاعده ای معروف درجمع متأخرین حکماست . معرفی این قاعده به تألیفات عدیده ی حکیم ملاصدرا در تبیین و تو صیف آن برمی گردد. اما جای بررسی این نکته باقی است که آیا در میان متقدین حکما، چنین قاعد ه ای شناخته شده ویا حداقل مفاد آن مورد اعتنا و استفاده بوده است یا خیر.در این مقاله تاریخچه قاعده و مفاد آن، طریقه اثبات و نتایج و لو...

وجودشناسی عرفانی، یکی از اساسی‌ترین مسائل مهم عرفان نظری محسوب می‌شود. عرفا، زمانی که از وجودِ مطلق سخن می‌گویند، منظور و مرادشان خداوند است. بی‌شک مهم‌ترین اندیشه‌های عرفانی سید ‌حیدر آملی و امام خمینی را می‌توان در نظریات آنان در باب وجودشناسی جست‌و‌جو کرد. سید حیدر، از عرفای قرن هشتم، متأثر از آرای ابن‌عربی بود و امام، تحت‌تأثیر تفکرات صدرالمتألهین شیرازی. این جستار با روش توصیفی- مقایسه‌ای ب...

آراء تجدیدنظرطلبانه پاتریشیا کرون[1] تأثیر ژرفی بر مطالعات اسلامی، به‌خصوص بررسی تاریخ صدر اسلام نهاده است. کرون با تأثیرپذیری از مطالعات انتقادی پیش از خود، ضمن تشکیک در اعتبار منابع سنتی اسلامی، درصدد بود تا مهم‌ترین مؤلفه‌های تاریخی اسلام مانند جمع قرآن، زندگی پیامبر(ص) و ارتباط اسلام با سایر ادیان را در منابع خارج از چارچوب سنت اسلامی ردیابی کند. این مقاله می‌کوشد ضمن نقد و بررسی منابع و رو...

این مقاله در صدد پاسخ به این سؤال است که اصل علیّت با کدامیک از نظامهای فلسفی « اصالت ماهیت»،«تباین موجودات» و «تشکیک وجود» سازگار است؟ و در صورت ابتناء آن به تشکیک وجود چه حکم و تفسیری پیدا می کند؟ جهت پاسخ به پرسش یاد شده باید گفت که علیّت مورد بحث در اینجا همان رابطة وجودی ذاتی میان دو چیز است و فلاسفة اسلامی جهت کشف و اثبات آن، سه راه در پیش گرفته اند: 1) اثبات آن با استناد به ممکن بالذات بود...

مسئلة تعدد ادیان و پرسش‌های ذیل آن، ازجمله پرسش‌های حقانیت و نجات، حائز اهمیت دین‌شناسانة فراوانی هستند. در میان پاسخ‌های متعددی که به این مسئله داده شده است یکی از تقریر‌های شمول‌گرایانه‌ای که با بهره‌گیری از تعالیم فلسفة صدرایی و به طور خاص تمایز تشکیکی به نحو مجمل توسط برخی محققان مسلمان شکل گرفته است نوعی پاسخی است که می‌توان آن را شمول‌گرایی تشکیکی بودن حقانیت نامید. مقالة حاضر[i] با بررسی...