قالب مستزاد در شعر کهن فارسی مهمّ‌­ترین پیشینه برای شعر نیمایی قلمداد شده ­است. با انتشار شعرهای منتشرنشدۀ نیما یوشیج در سال­‌های اخیر، بخش مهمّی از آزمایش­‌های او در این قالب آشکار گشته ­است. نیما مستزادهای خود را غالباً در قالب مثنوی ساخته ­است که سابقۀ چندانی در سنّت مستزادسازی شعر فارسی ندارد. مثنوی­‌های مستزاد نیما با شکل‌­های مبتکرانه‌­ای که گاه در ترتیب ابیات و مصراع­‌های افزوده و نیز الگوی ...

در این جستار نخست از اهمیت توجه به شیوه‌های قافیه‌بندی شاعران سخن می‌رود و نشان داده‌ می‌شود که در کنار پای‌بندی به کهن‌ترین دستنویس‌ها هنجارهای قافیه‌پردازی را نیز در کار تصحیح باید مورد توجه قرار داد. برای اثبات این مطلب نمونه‌هایی از شعر خاقانی و حافظ به دست داده می‌شود و سپس به بخش اصلی کار که به تصحیح برخی بیت‌های آسیب‌دیدۀ ویراستِ خالقی مطلق از شاهنامه اختصاص دارد، پرداخته خواهد ش...

تصحیح انتقادی معیار الاشعار، یکی از مهم ترین آثار فارسی خواجه نصیرالدّین طوسی (597- 672 ق)؛ که در سال 649 قمری، در یک مقدّمه و دو فنّ درباره? دو علم عروض و قوافی در دو زبان عربی و فارسی تألیف شده است. این کتاب از لحاظ قدمت و تفصیل، در این موضوع، دومین کتاب مستقلّ فارسی است؛ و از لحاظ جامعیّت، اعتبار، نظم منطقی، دقّت، و نوآوری، نخستینِ آنهاست. معیار الاشعار از نظر تاریخ علم، دانش عروض و قافیه، و تحقیقا...

تدوین فرهنگ تاریخی عروض شعر فارسی به نحوی که بتوان زمان آغاز به کار رفتن یک وزن و سپس میزان کاربرد آن در ادوار بعدی و تعیین بسامد و ترسیم فراز و نشیب موجود در تداول هریک از اوزان عروضی را به دقّت تمام تعیین کرد، امروزه خصوصاً با توجّه به وجود چاپ‌های منقّح از دواوین و منظومه‌های شعر فارسی، امری بسیار ضروری و مفید به نظر می‌رسد، خاصّه از آن جهت که جای چنین فرهنگی – البتّه با ویژگی‌های مذکور فوق – در ح...

شیوه ی صحیح خوانش متون کهن، برای دریافت ویژگی های این متون بسیار مهم است؛ به ویژه که گاهی خوانش به هنجار در نمایاندن بلاغت متون تأثیرگذار است؛ از دیگر سوی شیوه ی خوانش به هنجار این متون، در آشکار ساختن وضعیت تاریخی زبان نیز سودمند تواند بود. نوشته ی پیش ِ رو مربوط به تکمیل شواهد مقاله ای است از سعید حمیدیان. مقاله ی یادشده درباره ی شیوه ی درست خوانش ضمیر پیوسته در جایگاهِ قافیه است. بر این اساس ش...

شعر از عناصرِ سازنده ای برخوردار است که از مهمترین آن عناصرِ سازنده، موسیقی بیرونی و موسیقیِ کناری است. موسیقیِ بیرونی یا وزن، علاوه بر اینکه لذّتِ موسیقایی را در خواننده ایجاد می کند، کلمات را به گونه ای خاص برجسته و نمایان می سازد و با منظم کردنِ میزان ضربه ها و جنبش ها یاری می رساند که خواننده شعر را سریعتر و آسانتر درک و حفظ کند تا پیام شعر و شاعر در روح و جانِ مخاطب تأثیر گذارد، امّا این امر در صور...

بررسی جنبه‏های ساختاری و عناصر شاعرانه در دوبیتی ها ، به دلیل جایگاه آن در اتصال شعر رسمی و عامه، می‏تواند برخی از ویژگی‏های متمایز این دو حوزه را تبیین کند. باتوجه به اهمیت نقش قافیه و ردیف در این قالب، در این مقاله به روش تحلیلی- مقایسه‏ای، ضمن بررسی بیش از 3،000 دوبیتی عامه، زوایایی چون شباهت‏ها و تفاوت‏های لفظی و معنایی و تسامح‏های مرسوم در موسیقی کناری آن ها، متناسب با تفاوت اقلیم، تحلیل و...

ادبیات عربی با سابقه درخشان و کهن خود نماد فرهنگ عظیمی است که در تعامل با سایر ملل، بر آن ها تأثیر گذاشته و از آن ها تأثیر پذیرفته است. شعر عربی با تأثیرپذیری از غرب و بر اساس سنت تطور، فراز و نشیب های زیادی به خود دید و مراحل مختلفی را طی نمود. این امر باعث خروج از سبک سنتی سرودن شعر و طغیان علیه دو عنصر اساسی شعر کلاسیک یعنی وزن و قافیه شد. قصیده عروضی خلیل پس از طی مسیری طولانی به شعر نو متص...