در این مقاله پس ازطرح مسئلۀ معاد جسمانی و اهمیت آن، نشان داده میشود که تبیین ملاصدرا از معاد جسمانی به شدت تحت تأثیر نظریۀ حدوث جسمانی نفس میباشد. ملاصدرا بر اساس این نظریه و با توجه به سازگاری این اصل با اصول دیگر در معاد جسمانی، با تأکید بر مسئلۀ عینیت نتیجه میگیرد که گرچه همواره نفسیت نفس به تدبیر بدن است، اما مقصود از این بدن، بدن مبهم وعلیالبدل است. عینیت بدن اخروی با بدن دنیوی ملازم با ای...

آقا علی مدرس و حکیم میرزا ابوالحسن جلوه از برجستگان مکتب فلسفی تهران، در دو جبهه متقابل، آراء صدرا را بازخوانی نموده­اند. آقا علی مدرس ضمن التزام به مبانی حکمت متعالیه در بسیاری از آراء صدرا مدعی نقص است و تلاش می­کند آنها را تکمیل نماید و یا با تقریری نو از آن رفع ابهام کند. از طرف دیگر حکیم جلوه بر مشی شیخ الرئیس است و نقد حکمت متعالیه را در سر می پروراند. این مقاله از میان تمام مسائلی که در ...

چکیده بدون شک، دو متفکر بزرگ عالم غرب و اسلام، یعنی کرکگور و ملاصدرا، توجه خاصی به بحث سیلان انسان و حرکت او به سوی تحصیل ماهیت خویش داشته اند که در تاریخ تفکر کم سابقه به نظر می رسد. کرکگور که خود، بنیان گذار اگزیستانسیالیسم نیز به شمار می رود، انسان را دارای وجودی سیال می داند که می تواند از پایین ترین مراحل وجودی خویش به بالاترین مراحل آن صعود کند. این موجود، در هر لحظه، تعالی می جوید و از ...

وجودشناسی در دو حوزۀ علوم طبیعی و فلسفی توسط داروین و ملاصدرا از تأثیرگذارترین نظرات در گسترۀ هستی­شناسی است که به چگونگی تغییر موجودات مادی و تبدیل انواع آن پرداخته ­است. هر دو دانشمند موجودات مادی را تغییرپذیر می­دانند و قائل به تبدیل انواع­ هستند، با این تفاوت که داروین معتقد است موجودات زنده به جهت قابلیت تغییرپذیری می­توانند از طریق جهش ژنی و تغییرات وابسته و با مساعدت انتخاب طبیعی و انتخا...

بر اساس پذیرش حرکت جوهری که سراسر عالم ماده و طبیعت را یکپارچه حرکت می­داند این پرسش پیش می­آید که در این صورت آیا می­توان به هیچ موجود مادی، معرفت پیدا کرد؟ به این معنا که اگر جوهر اشیاء مادی و به تبع آن، همة اعراض آن، یکپارچه حرکت باشد، به محض اینکه برخوردی میان شیء خارجی با قوا و اندام های شخص مدرِک روی دهد، آن شیء خارجی محو و ناپدید، بلکه نابود می شود و شیء دیگری موجود می گردد. بنابراین، آنچ...

این مقاله در صدد است نظریه حرکت جوهری ملاصدرا را مورد واکاوی قرار داده و انتقادات پیرامون آن را در حوزه دلایل، لوازم و آثار، آشکار و ناسازگاری های درونی آن را بازگو نماید، علاوه برآن برخی تعارضات لوازم این نظریه با نصوص دینی را نشان دهد. نظریه حرکت جوهری در ناحیه دلایل با انتقادات جدی مواجه بوده تا جایی که بزرگانی همچون علامه طباطبایی ضمن پذیرش اشکالات وارده خود به اقامه استدلال در این مقام پرد...

بحث از جوهر، و جسم بعنوان یکی از انواع جوهری، از مباحث مهم و مطرح در فلسفه است. اغلب فلاسفه مشا قائل به جواهر خمسه: عقل و نفس و جسم و ماده و صورت هستند و حقیقت جسم را مرکب از ماده و صورت می‌دانند و مدعی‌اند که ترکیب ماده و صورت انضمامی است. سهروردی نیز، در برخی از آثارش جسم را به­عنوان یکی از جواهر خمسه و مرکب از ماده و صورت می‌داند، اما در برخی دیگر تنها به سه نوع جوهری عقل و نفس و جسم قائل شد...

در حکمت متعالیه غایت انسان در قوس صعود، نیل به مبدأ وجود است. نفس انسان مادامی که به بدن مادی تعلق دارد، بر اساس حرکت اشتدادی جوهری (‌خروج تدریجی از قوه به فعل) به صورت لبس بعد از لبس تکامل می‌یابد. ملاصدرا معتقد است همین که انسان از جهان محسوس به معقول انتقال یافت حرکت در جوهره وجودی‌اش در عوالم غیرمادی از قوه و سایر لوازم حرکت جوهری مستغنی است. مقاله ...

چکیده: بررسی مسأله این همانی و سوال از هویت شخصی از مسائل مهم در فلسفه ی نفس است. این سوال که به لحاظ وجود شناختی چه عاملی موجب تداوم هویت شخصی یک فرد می شود و این که به لحاظ معرفت شناختی این استمرار را با چه شواهد و قرائنی می توان اثبات کرد از مباحث اساسی در این حوزه به شمار می رود. هرگونه پاسخ به این گونه سوال ها نتایج و اثراتی در دیگر حوزه ها مانند: حقوق، کلام، اخلاق و معاد شناسی خواهد داش...