حق و تکلیف، ممنوع و مجاز، و خوب و بد مهم ترین مفاهیمی اند که در فلسفۀ ارزش و به ویژه در فلسفۀ حقوق و اخلاق محور گفت و گو قرار می گیرند. یکی از عمده ترین جنبه های بحث از آنها جنبۀ معرفت شناسانه است. پرسش اصلی در این پژوهش ناظر به منشأ گزاره های حقوقی و اخلاقی است. آیا این گزاره ها ملاک صدقِ واقعی و خارجیِ مستقیم دارند؛ یا منشأ مستقیم آنها چیزی جز تصمیم، جعل و صلاحدید صاحبان تصمیم و قرارداد نیست؟ ط...

مقالۀ پیش رو به بررسی محتوای علمی و ساختار کتاب تاریخ و فلسفۀ ریاضیاتاختصاص دارد. این کتاب به عنوان کتابیتألیفی و دانشگاهی از سوی انتشارات دانشگاه پیام نور به چاپ رسیده است. در برنامۀ مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دو درس اختیاری سه واحدی برای تاریخ ریاضیات و فلسفۀ علم (ریاضیات) در نظر گرفته شده است و سرفصل‌هایی برای آن‌ها ارائه شده امابا این حال در برنامۀ مزبور کتاب درسی خاصی برای این دو در...

«برهان وجودی» برهانی در اثبات وجود خداست که نه بر اساس هیچ موجود خارجی و یا بعضی ویژگی های آنان، بلکه تنها برپایۀ «مفهوم» یا «تعریفِ» ذهنیِ خدا، وجود او را در عالم خارج اثبات می کند. سنت آنسلم (1033 - 1109) نخستین کسی است که در فلسفۀ غرب، چنین برهانی را در اثبات وجود خدا ابداع کرده است. اما در فلسفۀ اسلامی نیز حکیمانی بوده اند که بدون اطلاع از فلسفۀ غرب، برهانی را به همان سبک «برهان وجودی» اقامه ...

استاد مطهری به واسطه مطالعه فلسفه غرب نخستین فیلسوف اسلامی است که متوجه اهمیت فلسفه‌های مضاف گشته‌است. در منظومه فکری ایشان، فطرت به عنوان ام‌المسائل، مبنای نظریاتی است که در فلسفه اخلاق، فلسفه حقوق و فلسفه تعلیم و تربیت طرح کرده‌‌اند. فلسفه تاریخ از مباحث بسیار مهمی است که استاد مطهری در آن تحقیق فراوان نموده و مفهوم محوری آن تأملات نیز فطرت است. آنچه در این مقاله در پی بررسی آن هستیم، امکان ط...

والتر بنیامین هرچند منسوب به مکتب فرانکفورت است، اما هم در مبانی تفکر و هم در مواجهه با مارکسیسم و سبک تأملات و سلوک زندگی، پدیده ای است متفرّد. تأملات او دربارۀ زبان، ترجمه، تاریخ و... بر جریان های فلسفی، هنری، نقد و نظریه بسیار مؤثر بوده است. به-رغم نظر کسانی که تفکر او را فاقد انسجام و پیوستگی می دانند، دغدغۀ بنیادین بنیامین در نوشته هایش، تصویرِ «فقدان»، «فاصله» و «گمشدگی» به قصد راهیابی به «...

این مقاله به تحلیل رابطه اخلاق و الهیات در تفکر لویناس می پردازد. لویناس با مطرح کردن مساله «همان» و «دیگری» در فلسفه خود، اخلاق را پایه فلسفه اولی یا الهیات خویش قرار می دهد. او با تفسیری غیر هستی شناختی از خدا و تلقی خدا به عنوان «دیگری مطلق»، ذهنیت انسان و تصور نامتناهی  را شالوده اخلاق می سازد و الهیات را  وارد عرصه اخلاق می کند. به زعم این فیلسوف الهیات باید از بستر رابطه چهره به چهره انسا...

نظریه فطرت موضوعی انسان شناختی است و از سابقه دیرینی برخوردار است. این موضوع در طول تاریخ توسط اندیشمندان غربی و اسلامی با صراحت و یا به صورت ارتکازی مورد توجه قرار گرفته است و پیرامون آن نفیاً و اثباتاً بحث شده است. این نظریه دارای ابعاد گوناگونی است و از منظرهای مختلف می¬تواند بررسی شود. آنچه در این پژوهش مورد توجه بوده و به تبیین آن پرداخته شده است، بررسی موضوع از دو منظر بوده است یکی بررسی و ...

مکتب کیوتو به عنوان تنها فلسفۀ معاصر ژاپن، با الهام از اندیشه‌های بودیستی و عرفانی شرق و اندیشه‌های فلسفی فیلسوفان غربی مثل هگل، نیچه و هایدگر، همتراز با مکاتب بزرگ فلسفی جهان قد علم کرده است. پایه‌گذار این مکتب نیشیدا کیتارو است و دو شاگرد معروف او یعنی تانابه و نیشیتانی همانند نیشیدا با تلفیق اندیشه‌های شرق و غرب، فلسفۀ خاص خود را...

مفهوم سوژه، در کنار مفاهیمی از قبیل ابژه، خدا و جوهر، یکی از مهمترین مفاهیم تاریخ فلسفه به شمار می‌رود. هر کدام از این مفاهیم را می‌توان برای روایت کردنِ قسمی تاریخ فلسفه دست‌مایه قرار داد. این دقیقاً همان رسالتی است که رابرت سی. سالِمَن در کتاب «طلوع و افول خود (جلد هفتم از تاریخ فلسفۀ غرب آکسفورد)» برای خود تعیین کرده است (Solomon 1988). او تاریخ سوژه، یا به تعبیر خودش، «تاریخِ خود» را از آغاز اید...

چکیده اسپینوزا برجسته‌‌ترین فیلسوف عصر روشن‌گریِ رادیکال است، به ‌‌طوری که روشنگری رادیکال را هم‌‌سنگ «اسپینوزیسم» خوانده‌اند. فلسفۀ سیاسی اسپینوزا در امتداد سنت بزرگ جمهوری‌‌خواهی فلورانس و ونیز و در چهارچوب رئالیسم سیاسی مدرن تحلیل می‌شود. اساس این جمهوری‌‌خواهی یا رئالیسم سیاسی دریافتی از مدینه یا جمهوری است که بر تحلیل و ارزیابی مناسبات نیروها استوار است. به‌‌عبارتی، محور اصلی رئالیسم سیاسی ...