ابوالحسن علی بن احمد خرقانی (352-425 ه.ق.)، از صوفیان قرن چهارم و پنجم هجری است. وی فردی امّی و نانویسا بوده، که در بیان سخنان خود متأثر از زبان محاوره و گویش منطقه ی خود (قومس) بوده است. به گفته ی خود تمام تعلیماتش را از خداوند می گرفته است. از نظر فکری می توان او را دنباله رو افکار عارفان بزرگ منطقه اش به ویژه، ابوالعباس قصاب (م. نیمه ی دوم قرن چهارم.) و بایزید بسطامی (م. 261 ه.ق.) دانست. ای...

چکیده یکی از معضلات مهم حکومت عباسیان در دوران هارون الرشید، مسئله ی جانشینی بود. هارون الرشید برای این که نزاعی مابین دو پسرش امین و مأمون بر سر جانشینی، به وجود نیاید، عهدی را میان آن به دو به وجود آورد تا به آن پای بند باشند. عهدی که بر آن ذکر شده بود تا امین پس از هارون به حکومت برسد و پس از امین، مأمون جانشین او خواهد بود. پس از به قدرت رسیدن امین، علی بن عیسی بن ماهان از او خواست تا بردا...

عرفان و تصوف در افغانستان، تاریخی دیرینه و طولانی دارد که از آغاز تاکنون فراز و فرودهایی را پشت سر گذاشته است. در طول تاریخ، طریقت­های صوفیان نقشی بارز در شکل­دهی به اذهان و روان­ اجتماعی مردم افغانستان داشتند. طریقۀ روشانیه یکی از این طریقت­های اثرگذار در فرهنگ اجتماعی و رفتاری مردم افغانستان است. بایزید روشان با ایجاد این سلسله صوفیانه، زمینه­ساز تغییرات اجتماعی­ـ سیاسی مهمی در افغانستان گردی...

عارف گرچه لحظات و آناتی از عمر خویش را در عالم برتر ملکوت به­سرمی­برد که صباح و مساء و مکان ندارد و تهی از هرگونه کثرت است، هنگام نقل تجربیات خود از وحدت، ناچار از توسل به­ ابزارهای عالم کثرت که مفهوم و منطوق است می­گردد و برای توصیف خاطرات خود، هم از زبان حقیقی و هم از زبان مجازی استعانت می­جوید، با وصف این سخنان وی متناقض­نما و  نیازمند شرح و تأویل می­گردد. بایزید بسطامی پس از  شهود یگانگی نف...

نسخۀ خطی تحقیقات از جمله مهم‌ترین آثار خواجه شمس‌الدین جلال‌الدین ابوالفتح محمدبن محمدبن محمود حافظی بخاری (۷۴۹-۸۲۲) ملقب به خواجه محمد پارسا – دومین خلیفۀ خواجه بهاءالدین محمد نقشبند، بنیان‌گذار سلسلۀ نقشبندیه – است. این کتاب از حیث سادگی، روانی و توانایی انتقال موضوعات و مفاهیم عرفانی و کلامی، جایگاهی ویژه دارد. این کتاب که هنوز به‌صورت نسخۀ خطی در دسترس است، حاوی مطالب عرفانی و کلامی است که ...

«عرفان اسلامی» یکی از منابع غنی در فرهنگ اسلامی−ایرانی است که با رجوع به آن، می‏توان دلالت‌های ارزشمندی برای تعلیم و ‏تربیت اسلامی، بازشناسی نمود. یکی از این دلالت‌ها، «شاگردپروری» است. بسیاری از عرفای مسلمان، ضمن اهتمام به سیر و سلوک عرفانی، به پرورش شاگرد نیز التفات ویژه‌ای داشته‏اند. در این راستا، پژوهش حاضر به مطالعه احوال، اقوال و منش شاگردپروری سه عارف مشهور یعنی جنید بغدادی، بایزید بسطام...

پس از حوادث مهمی که در تاریخ اسلام برای اهل بیت (ع) رخ داد، خون تازه ای در کالبد امت اسلامی به جریان افتاد و پژواک آن در طول قرن ها طنین افکن شد. و ادبیات از مهمترین حوزه هایی بود که در تمامی ادوار از گذشته، تا دوره معاصر از این حوادث به طور روشن متأثّر شد. در دوره انحطاط نیز شاعران شیعی، به ذکر احساسات و عواطف دینی خود پرداختند. علی بن عیسی إربلی یکی از شاعران این عصر می باشد که در اشعار خود به...

کتاب «احیاء علوم الدین» را کارنامه گرانقدر غزالی در دوران عزلت او دانسته­اند. این اثر اگرچه مخالفان و موافقان بی­شمار داشته اما تأثیری ماندگار بر بزرگان علم و ادب بر جای گذاشته است. «تحفة الوزراء» اگرچه چهار قرن بعد از تصنیف «احیاء علوم الدین» به رشته تحریر درآمده اما در زمره آثاری محسوب می­شود که از روش کار غزالی در تبویب و تقسیم علوم و اخلاق تأثیر پذیرفته است. البته این تأثی...

کتاب الکافی یکی از کتب متقدم و معتبر حدیثی شیعه است که با استفاده از تألیفات و مصنَّفات پیش از خود تدوین شده است. احادیث الکافی غالباً از منابع اصول (اربع مائة) و دیگر مصادر اطمینان بخش برگرفته شده که یکی از آنها النوادراحمد بن محمد بن عیسی اشعری است؛ که پیش از کلینی تدوین شده است. نوشته حاضر به روش توصیفی - تحلیلی به بررسی روایات کتاب النوادرو مقایسه آن با روایات الکافی پرداخته و نشان داده که بخش...